Robienie porządku w szafce z książkami, w moim przypadku, zawsze kończy się tak samo. Natrafiam na książkę, której nie potrafię odłożyć. Tym razem był to zbiór wierszy Juliana Kornhausera. A że na spotkanie z poezją zawsze jest odpowiednia pora, więc powędrowałam za tymi słowami, za wersami, za myślami poety.

Julian Kornhauser to poeta, prozaik, krytyk literacki, znawca i tłumacz literatury serbo-chorwackiej, profesor Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Urodził się 20 września 1946 w Gliwicach, ale związał się z Krakowem.
Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli poetyckiej Nowej Fali z lat 70. Uczestniczył w ówczesnym ruchu kontestacji przeciw komunistycznej władzy, ale jako poeta był zjawiskiem osobnym, obok nowofalowej wrażliwości na kłamstwo tkwiące w formułach języka publicznego odznaczał się oryginalną, często surrealistyczną wyobraźnią i bardzo bogatą paletą poetyckich środków oraz tematów. W jego wierszach znajdziemy szerokie spektrum opisu rzeczywistości: od sprawozdawczego zapisu scen z życia po niezwykłe wizje nasycone językiem symbolicznym.
Jako twórcę określa go świadomość pokoleniowa i obywatelska, potrzeba obrony podstawowych wartości, ale jest to również liryk wsłuchany we własną, bardzo osobistą prawdę i indywidualne przeżywanie świata.
Poeta debiutował w 1967 roku na łamach czasopisma "Poezja"i wydawanym przez Iskry "Almanachu młodych". Od 1968 do 1975 roku był członkiem grupy poetyckiej "Teraz". W latach 1981-1983 współredagował miesięcznik "Pismo", był też współautorem funkcjonującego w drugim obiegu czasopisma "NaGłos".
Tomik poezji obejmuje wiersze powstałe w okresie od 1972 do 2007 roku. Mamy tu wiersze manifestujące bunt przeciwko władzy, która usiłuje skokietować Polaków wizją małej stabilizacji oraz obietnicą komunizmu z ludzką twarzą i stan zastany po dopełnieniu się tego buntu, po stanie wojennym i Okrągłym Stole.
Nieufność, sprzeciw, kpina i ironia wymierzona jest w jego wierszach z lat 70 -tych i 80- tych ubiegłego wieku przeciwko władzy, dominuje prosty i dosadny język, oszczędnie operujący poetyckimi ozdobnikami.
Taka była właśnie poezja Nowej Fali, widać wspólne cechy u poetów tego nurtu Ewy Lipskiej, Adama Zagajewskiego, Rafała Wojaczka, Stanisława Barańczaka, Ryszarda Krynickiego.
Mamy tu wiersze jawnie wymierzone przeciwko władzy jak "Urząd poezji", metaforyczny opis zniewolenia w "Lekcji o przyimku", obraz cenzurowania tekstu w utworze "Sprostowanie" oraz apel do pokolenia w wierszu "Nasze miejsce". Ale są też utwory mówiące o tym, co pozostanie po odrzuceniu oferowanych przez władze demoludów wizji "państw smacznych jak kruche ciastko" i tak w wierszu "Moje serce ten rozkrzyczany express wieczorny" poeta wyzna:
***
"Słowo tak zmieniło barwę
Wszystkie mądre książki uciekły z półek
Stoję bezradny w pustym pokoju
Przypominam sobie ustanowione wcześniej prawa
Nie przywiązałem się do wielu z nich
Czy było tam prawo do rezygnacji
Już nie pamiętam
Nowy świat tak naprawdę jest pustą szufladą
Nie chciałem się do tego przyznać
To było ponad moje siły
A nadzieja
Nadzieja pojawia się tylko wtedy
Gdy zawodzi rozsądek
Moje serce ten rozkrzyczany express wieczorny
Wysiadło
Na końcowej stacji
Skąd nie ma odwrotu
Skąd nie ma odwrotu"
***
W tomiku "Widok na jezioro" widoczna jest ewolucja twórczości Juliana Kornhausera, który z upływem czasu zmierza w kierunku osobności, indywidualizowania wypowiedzi, tropienia detalu.
Poeta ten, podobnie jak całe jego pokolenie, przemierzył drogę od buntu, negacji, egocentryzmu, poprzez rozrachunek z postulatami nowofalowymi. W wierszach powstałych po roku 2000 zaczyna dominować ironiczny dystans, odwrót od spraw i powinności publicznych i zwrot ku prywatnym, domowym.
***
"było minęło
między było i minęło mała biała szczelina
wąski przesmyk nic nie znacząca pauza
a przecież tyle się tam wydarzyło
wzloty i upadki uczuć
przewidywania tańczące w snach[...]
było długo
minęło raz dwa"
***
Przeczytana w ramach kwietniowego wyzwania czytelniczego LC: książka, która zabiera czytelnika w podróż do innego świata, świata poezji i buntu pokolenia Nowej Fali.

Robienie porządku w szafce z książkami, w moim przypadku, zawsze kończy się tak samo. Natrafiam na książkę, której nie potrafię odłożyć. Tym razem był to zbiór wierszy Juliana Kornhausera. A że na spotkanie z poezją zawsze jest odpowiednia pora, więc powędrowałam za tymi słowami, za wersami, za myślami poety.

Julian Kornhauser to poeta, prozaik, krytyk literacki, znawca i...

Czytając na studiach "Świat nie przedstawiony" Juliana Kornhausera i Adama Zagajewskiego, biłam się z myślami. Z jednej strony popierałam to, że o rzeczywistości należy mówić „rzeczywiście”, bez zbędnych metafizycznych metafor, że trzeba w prosty sposób trafiać do czytelników, do odbiorców, do ludzi, którzy po doświadczeniach wojny mają dość kamuflaży, niedomówień i nieprawdy. Z drugiej strony zaś sprzeciwiałam się tak radykalnemu manifestowi, który chciał odebrać poezji to, co de facto jest jej wartością, tj. poetyckość. Manifestowi, który na nowo ustalał to, jaka powinna być poezja…
Dzisiaj, bliżej mi do tej pierwszej strony…

Julian Kornhauser – slawista, historyk literatury, krytyk literacki, poeta, prozaik i eseista. Współtwórca grupy literackiej „Teraz”, którego twórczą drogę wyznaczyła przynależność do pokolenia Nowej Fali – pokolenia poetów debiutujących w II połowie lat 60. Pokolenia, dla którego przeżyciem pokoleniowym był Marzec 1968 i Grudzień 1970. Pokolenia, które pragnęło za wszelką cenę rozwiać mitologiczne sny o wojnie, przezwyciężyć powojenny marazm naznaczony ciągłym wspomnieniem bólu, cierpienia i udręczenia. Pokolenia ‘68., które za cel postawiło sobie „uwolnienie” literackiego języka od „elementów zniewolenia”, metaforyki, pustosłowia, gier stylizacyjnych, poezji wyobraźni. Za jego sprawą „dokonywało się powolne przeobrażanie świadomości zbiorowej”, bunt przeciwko modelowi poezji ‘bezpiecznej” i poetom pozornie pogodzonym z rzeczywistością.
Dzięki niemu dokonywała się zmiana poetyckiej mentalności, lirycznej rekwizytorni, wymiana języka na nowy. Na taki, który niczego nie zaciemnia, nie przeinacza, nie kamufluje, nie upiększa. Języka prawdy i konkretu. Języka wiarygodności „w nazywaniu zjawisk codziennego życia, takiego, jakie ono jest, nie poddanego mistyfikacjom i metaforycznym przekształceniom”. Języka, który uczestniczy w kształtowaniu zbiorowej świadomości.
Takie też są wiersze Kornhausera. Pozbawione ozdobników, obdarte z eufemizmów, rzeczywiste.

"Wiele dałbym za to, żeby
Ten wiersz był pudełkiem
zapałek, odkrytą lampką
na biurku, kwitkiem z pralni.
To marzenie czyni mnie
poetą".

"Widok na jezioro…" to wybór wierszy poety z lat 1972-2007, a więc jest zbiór stanowiący przekrój całej twórczości autora. Daje się wyraźnie zauważyć w nich nie tylko poetykę konkretu i uwielbienie rzeczy prawdziwych, nazwanych, ale przede wszystkim transformację autora. To, jak z poety programowego rodzi się poeta emocjonalny.
Pierwsze wiersze, z tomików powstałych przed rokiem ’78, to wyraźna liryka apelu, przeświadczenie o „społecznym posłannictwie poezji”, wezwanie do czynnego uczestnictwa w uwalnianiu od przeszłości. Rzeczywistość lat siedemdziesiątych, przynosi jednak coś innego i mimo iż w wierszach pisanych po roku ’78 nadal da się odnaleźć nowofalowy wydźwięk, to programowemu brzmieniu towarzyszy rozczarowanie, „przebudzenie ze złudzeń”, poczucie klęski i zwątpienie. Zwątpienie, z którego rodzi się nowa poezja. Już nie apelatywna, z trybem rozkazującym i wygłaszaniem haseł, a taka, w której widać wyraźne „ja”. Osobista, emocjonalna, prywatna. Opisująca to, co dotyka bezpośrednio samego autora. Dostrzegamy świat z zasięgu jego wzroku, słuchu, smaku i dotyku. Zwykły, codzienny, namacalnie prawdziwy. Wciąż bez udoskonaleń i uogólnień.
W codziennych obserwacjach świata, ulotnych chwilach, pozornie przypadkowych sytuacjach, w detalach otaczającej nas rzeczywistości odnajdziemy przemyślenia dotykające głębi, tego, co pod skórą, tego, co ważne a często niezauważane, pomijane, nieuchwytne. W prozie życia, w szarości dni Kornhauser ukazuje problemy współczesności. Jego poezja mości się w cieple porannego słońca, w dźwięku kroków, w szumie potoku, w zapachu deszczu. Autor rozpościera przed czytelnikiem nowe światy. Zamknięte w detalu, uchwycone w okamgnieniu, poruszające, piękne, konkretne i prawdziwe.

"Widok na jezioro…" to swoisty pamiętnik, wybór wierszy ukazujących literacką drogę artysty, chcącego zmienić świat za pomocą słów. Słów, które w tamtych czasach, były „jedynym strażnikiem ładu moralnego”, a które dzisiaj są ważnym głosem współczesności, świadectwem literackiej prawdy. Z młodzieńczych marzeń o „nowym języku” nie postało wiele. Zostało jednak to, co najważniejsze – fundament poezji najnowszej: nazywanie świata, opisywanie poprzez konkret. Bez zbędnych upiększeń i metafor, które przysłaniają przecież to, co „jest istotą życia”.

*Cytaty pochodzą z S. Burkot, Słowo wstępne, J. Kornhauser, Widok na jezioro. Wiersze z lat 1972 - 2007, Kraków 2009.
*Cytowane wiersze pochodzą z: J. Kornhauser, Widok...

[http://papieros-w-filizance.blogspot.com/2013/09/widok-na-jezioro-wiersze-z-lat-1972.html]

Czytając na studiach "Świat nie przedstawiony" Juliana Kornhausera i Adama Zagajewskiego, biłam się z myślami. Z jednej strony popierałam to, że o rzeczywistości należy mówić „rzeczywiście”, bez zbędnych metafizycznych metafor, że trzeba w prosty sposób trafiać do czytelników, do odbiorców, do ludzi, którzy po doświadczeniach wojny mają dość kamuflaży, niedomówień i...