Byłam przeświadczona, że amerykańskie nastolatki nie interesują się europejską historią, że przejawiają godną ubolewania ignorancję, że w szkołach w Ameryce gloryfikują jedynie jej chlubną przeszłość, podkreślając swoje zasługi podczas drugiej wojny światowej, ale resztę skrywa milczenie. Moje wszystkie stereotypy upadły w momencie gdy sięgnęłam po „Życie w słoiku”

Zainteresował mnie już sam podtytuł: "Jak nastolatki z Kansas odkryły i ocaliły od zapomnienia polską bohaterkę Holocaustu”. Nie ukrywam, że ta tematyka jest mi bliska, wiele już literatury wspomnieniowej czy też reportaży przeczytałam, a "Dzieci Ireny Sendlerowej" mocno zapadły mi w pamięć. O tej właśnie kobiecie jest tu mowa.

Sama książka dzieli się na trzy części. Część pierwsza i ostatnia to historia czterech nastolatek (początkowo były dwie, Elizabeth Cambers i Meagan Stewart), które miały wykonac projekt na Dzień Historii Narodowej w 2000r. Dwie uczennice liceum z Uniontown w Kansas zainspirowały się artykułem z 1994r., zatytułowanym „Inni Schindlerowie”. Liz zaszokowała liczba przemyconych z getta dzieci- 2500. "Z pewnością to pomyłka”- pomyślała. Meagan i Liza przystąpiły do projektu, skontaktowały sięn z żydowską Fundacją dla Sprawiedliwych. Pierwszym krokiem do poznania historii Szoah był film "Lista Schindlera". Dowiedziałam się, że był on w Ameryce „nie dopuszczany przez cenzurę” (p.35). Do dziewcząt dołączyła Sabrina, znająca "Dziennik Anny Frank”. Zaczęły pisać sztukę opartą na życiu Ireny Sendlerowej. Na początku walczyly z wyborem adekwatnego i chwytliwego tytułu, potem ograniczyły liczbe rekwizytów. Zadanie aktorskie było wymagające bo dwie lub trzy aktorki wcielały się w kilkanaście postaci.

Książka nie tylko opisuje zmagania z tekstem czy nie kończące się próby, walkę o autentyczność tekstu, ale i osobiste problemy dziewczyn (wykryty rak piersi u matki Meagan). Jednocześnie nadal badały dostępne źródła, choć Liz wpadła w kłopoty. Złapana na piciu alkoholu została zawieszona i cały projekt stanął pod znakiem zapytania. To fascynujące, że projekt pozwolił obu nastolatkom przewartościować swoje życie i stał się motorem ich wszystkich działań, że się go podjęły mimo osobistych zawirowań i rozczarowań. Dla Liz mogła to być ostatnia szansa na zrehabilitowanie się za swoje wyskoki. Premiera w Okręgowym Dniu Historii przesądziła o ich wygranej na tym etapie konkursu.

Druga część opatrzona zdjęciami zarówno z warszawskiego getta, jak i przedstawień „Życia w słoiku”, których treść ewoluowała wraz z zaawansowaniem badań i poszerzającą się wiedzą Autorek o fenomenie Ireny. Rozdział ósmy i następne to opis wojny widziany oczami Ireny, jej praca w pomocy społecznej, działalność konspiratorska jako JOLANTY w Żegocie, zamysł wydobywania niemowląt i małych dzieci z getta i umieszczania ich w zaufanych rodzinach bądź klasztorach. Sama zorganizowała kilkunastoosobową siatkę agentów i kurierów, zajmujaca się tworzeniem/ szmuglowaniem pustych kennkart, fałszywych świadectw chrztów i urodzin, wyszukiwaniem odpowiednich życzliwych Polaków. Jako rzetelny dokument, utwór przytacza treści niemieckich ogłoszeń od początku wojny, które obrazują postępujące prześladowania Żydów, stopniowe pozbywanie ich praw przynależnych każdemu człowiekowi. Relacje z kilku akcji likwidacji ludności, ciągłych aresztowań i rozstrzeliwań ukazują bezmiar terroru i okrucieństwa. Sama Irena Sendlerowa przemawia jedynie w momencie, gdy składa świadectwo o odprowadzaniu żydowskich sierot z Januszem Korczakiem na pociąg śmierci. Nie ukrywam, że niejeden czytelnik w tym momencie zapłacze nad losem umęczonych dzieci. Może pomodli się za pomordowanych.

Interesowała mnie motywacja nastolatek. Między wierszami dokumentujący te wydarzenia Jack Mayer stwierdza że od czasów drugiej wojny światowej niewiele się zmieniło. W mieście Kansas, jak i w większości amerykańskich metropolii, od lat istnieją przecież dzielnice zwane gettami, a ubodzy ich mieszkańcy są traktowani jak pariasi, podobnie jak to było z Żydami. Najbardziej podobała mi się optymistyczna trzecia część, w której Liz i Meagan poleciały do Polski i odwiedziły Auschwitz, Treblinkę, Warszawę i wreszcie poznały swoją bohaterkę - Irenę Sendlerową. To właśnie dzięki nim zrobiło się o niej głośno, przyszedł czas na wywiady w polskiej telewizji. Najbardziej boli fakt, że przez cały okres komunizmu Irena Sendlerowa i jej zasługi były niewygodnym tematem, zasługującym na przemilczenie. Jak przecież chwalić jej czyn w marcu 1968r, gdy nasiliły się represje władzy ludowej skierowane przeciwko „syjonistom”.

O tych meandrach historii, o niedocenianiu przez Polaków własnych bohaterów uczy nas ta książka. To też historia cudownego ocalenia, bo w końcu w 1943r. Irena i jej pracownicy wpadli w ręce gestapo, przynajmniej trzej bliscy jej ludzie wtedy zginęli. Żegota przekupiła niemieckiego strażnika, który ją wypuścił, ale nie mogła już kontynuować swojej działalności, a ciążył na niej wyrok śmierci. Walczyła o godność drugiego człowieka w ukryciu.

Dlaczego tytuł jest taki symboliczny? Gdyż Irena wierzyła, że choć część ocalonych połączy się ze swoimi rodzicami i każdemu dziecku wpisywała jego oryginalne i polskie nazwisko, wraz z datą, a słoiki zakopywała w ziemi. Chciała w ten sposób zagwarantować im powrót do swoich korzeni, do swojego dziedzictwa. Zniszczenie Warszawy w Powstaniu przekreśliło możliwość odzyskania danych.

Nie będę rozwodzić się nad językiem, bohaterkami czy innymi aspektami książki. Nie jest to przecież taka literatura, którą do tej pory recenzowałam, tylko znacznie poważniejsze przedsięwzięcie.

Polecam wszystkim nie bojącym się wzruszeń, czy trudnych kwestii. To piękne świadectwo o tym, że prawda zawsze dojdzie do głosu, a dobroć zostanie prędzej czy później nagrodzona. Niezwykła jest też siła historii, która potrafi zainspirować młodych ludzi do rzeczy wielkich i wzniosłych.

Byłam przeświadczona, że amerykańskie nastolatki nie interesują się europejską historią, że przejawiają godną ubolewania ignorancję, że w szkołach w Ameryce gloryfikują jedynie jej chlubną przeszłość, podkreślając swoje zasługi podczas drugiej wojny światowej, ale resztę skrywa milczenie. Moje wszystkie stereotypy upadły w momencie gdy sięgnęłam po „Życie w słoiku”...