W Polsce nie brakuje miłośników Kraju Kwitnącej Wiśni, o czym może świadczyć m.in. popularność twórczości Haruki Murakamiego. Japonia, kraj kontrastów, w którym nowoczesność technologiczna spotyka się z obyczajowym tradycjonalizmem, intryguje i kusi swoją tajemnicą. Tokio to jedna z największych metropolii świata, miejsce zamieszkiwane przez 13 milionów mieszkańców [aglomeracja tokijska ma ich natomiast ponad 35 mln], lubiane przez filmowców, którzy w tym właśnie miejscu są w stanie dosłownie uzmysłowić nam, co znaczy pojęcie samotności w tłumie. Powieść Marcina Bruczkowskiego „Bezsenność w Tokio”, wznowiona właśnie przez Znak [pierwsze wydanie miało miejsce w roku 2004], przypadnie do gustu wszystkim sympatykom Japonii, których nie interesują suche fakty, lecz proza życia na wyspach. Proza, w której znaleźć można wiele poezji.

Japonia w „Bezsenności w Tokio” to Japonia widziana oczami Polaka. Czy może jeszcze inaczej – oczami gajdzina, czyli po japońsku obcokrajowca, a więc zdaniem Japończyków, mieszkańca trochę innej kategorii. Bo przecież z pewnością żaden obcokrajowiec nie zna japońskiego i nie umie jeść pałeczkami. A wobec tego zasługuje na traktowanie z góry i trzeba do niego podchodzić nieufnie. Z drugiej jednak strony, z książki dowiadujemy się o nad wyraz ogromnej gościnności, jaka cechuje Japończyków, a o której Bruczkowski przekonał się wielokrotnie podczas podróży po kraju. Wartością książki jest też ukazanie sposobu myślenia i postrzegania własnego kraju przez samych Japończyków, dotkniętych nieproporcjonalną do ich przeciętnego wzrostu megalomanią. Przede wszystkim jednak absurdy Japonii poznajemy ze spostrzeżeń i doświadczeń autora. Dla osób, których wiedza o Japonii jest dość skąpa, wiele informacji może być dużym zaskoczeniem. Z książki dowiadujemy się na przykład, że Japończycy mieszkają w maleńkich mieszkaniach, których powierzchnia liczona jest w liczbie mat służących do spania. Łazienka jest luksusem, na który niewielu może sobie pozwolić. Powszechne jest za to korzystanie z łaźni miejskich. Na ulicy można spotkać wiele osób w maseczkach na twarzy. Nie jest to ich fanaberia, powodowana obawą o zdrowie – robią to dla ocieplenia wdychanego powietrza. Mało kto wie pewnie też, że telewizja satelitarna w Japonii jest cenzurowana. Jednak mieszkańcom to nie przeszkadza. No może jedynie przyzwyczajonym do wolności słowa gajdzinom z Zachodu. Co najbardziej może nas zszokować po przyjeździe do Japonii? Być może love hotele spotykane w bardziej rozrywkowych dzielnicach. To miejsca, gdzie wynajmuje się pokoje na godziny. Spotykają się w nich nie tylko kobiety lekkich obyczajów ze swoimi klientami, ale także przeciętne pary, które w swoich małych mieszkaniach nie mają tak dogodnych warunków do miłego spędzania czasu. Innym ciekawym widokiem są też wystawione na śmietnikach sprzęty elektroniczne, zupełnie nie zniszczone, zapakowane i czasem nawet z dołączoną ważną jeszcze kartą gwarancyjną. Gajdzin może się w ten sposób nieźle urządzić. Na tokijskich ulicach nie powinny nas też dziwić automaty. Te z napojami, także alkoholowymi, znajdziemy na każdym kroku. Ale japońskie automaty sprzedają także znacznie bardziej dziwne rzeczy, w tym pisma pornograficzne i… używaną bieliznę. I dzieje się to w kraju, w którym młode kobiety zachowują cnotę dla przyszłego męża, którego muszą znaleźć do 25. roku życia (bo potem są już na to nikłe szanse). Czasami jednak wstrzemięźliwość jest trudna – wówczas z pomocą przychodzą kliniki oferujące przywracanie dziewictwa, bo i takie wynalazki można spotkać w Tokio. A wracając do automatów, miłość do nich obejmuje także gry. Tak zwane salony pachinko to miejsca, gdzie Japończycy, młodzi i starzy, spędzają dużą ilość wolnego czasu wpatrzeni w automat, w którym metalowe kulki spadają między licznymi gwoździami.

O absurdach Kraju Kwitnącej Wiśni jest właściwie cała książka Bruczkowskiego. Autor jednak bynajmniej nie ocenia, czy żyje się tam źle, czy dobrze. Zabawną wymowę książka zyskuje raczej poprzez samą osobowość autora. Bruczkowski jako narrator podchodzi do swoich perypetii z humorem i dystansem. Ma lekkie pióro i z łatwością snuje narrację. Cechuje go gawędziarski styl, sprawiający, że szybko zyskuje naszą sympatię, a lektura nabiera cech słuchania opowieści przyjaciela. Z tym że język Bruczkowskiego czasami razi sztucznością. To wrażenie wywołane jest nadmierną grzecznością w wypowiedziach bohaterów. Jak myślę, autor nie chciał razić językiem potocznym czy wulgarnym, ale rozmowy dwóch kumpli przy piwie nie wypadają tym samym w sposób wiarygodny. To jednak tak naprawdę nieistotny szczegół. Książka jest tak dowcipna i lekka, że czyta się ją jednym tchem. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że nie jest ona typowym dziennikiem z podróży. Pobyt Bruczkowskiego w Japonii trwał dziesięć lat, z czego czytelnik poznaje tylko wybrane epizody – najśmieszniejsze, najweselsze, najważniejsze, najbardziej przełomowe. Wszystkie są równie interesujące i równie dobrze opowiedziane.

Autor „Bezsenności w Tokio” potrafi zarazić sympatią do Japonii i zachęcić do podróży do tego dalekiego kraju. Książka jest znacznie bardziej wartościowa niż typowy przewodnik, czy reportaż portretujący każdy zakątek od strony architektury czy historii. Bruczkowski pokazuje, jak wygląda życie w Japonii od podszewki, z perspektywy zwykłych mieszkańców. Uczula nas na to, z czym zetkniemy się po przybyciu do tego kraju, dlatego przed wycieczką czy wyjazdem do Japonii lektura jego książki będzie mieć wartość nieocenioną. Pomimo upływu lat od opisywanych w niej czasów [koniec lat 80. i lata 90.] wydaje się, że mentalność i kultura Japończyków nie uległy zmianie, więc pozostaje ona nadal aktualna. Dla osób wybierających się do Japonii dodatkową zaletą będzie tabelka z najpopularniejszymi, najbardziej przydatnymi zwrotami i określeniami w języku japońskim, opatrzonymi stosownym [czytaj: zabawnym] komentarzem autora.

„Bezsenność…” jest wzorcowym przykładem literatury podróżniczej, książką po przeczytaniu której ma się ochotę po prostu kupić bilet na samolot, spakować manatki i udać się w podróż po przygodę. A więc ostrzegam: po lekturze tej książki, zapragniecie poznać Japonię osobiście. A póki co, Bruczkowski jest najlepszym przewodnikiem, na jakiego mogliście trafić.

Malwina Sławińska