Stara prawda głosi, że książek nie ocenia się po okładce. Alternatywna wersja powinna brzmieć: książek nie ocenia się po liczbie stron. Objętość „Pogromcy wilków” (nieco ponad 60 stron) jest odwrotnie proporcjonalna do ważkości treści. Chłodne oko reportera, oszczędny język i wyważone emocje to atuty tej prozy. Co sprawia więc, że po przeczytaniu trzech krótkich historii czytelnik odczuwa niepokój? Niewykluczone, że to buddyjskie podejście do rzeczywistości: rzeczy nie są takie, jakimi wydają się być.

Wydawałoby się, że tych historii nic nie łączy. Jednak opowieści o każdym z bohaterów: Bojko Wasyl Borsuk z Mucznej, austriacki żołnierz Otto Schimek i zamojski Żyd Szymon Lubliner, mają wspólny mianownik. Są nim ważne wydarzenia, które w znaczący sposób wpłynęły na ich życie. Łączy ich poczucie straty i odrzucenia. Jednak to, co jedni biorą za aksjomat, okazuje się być prawdą pozorną, bowiem każdy pamięta ich historie w nieco odmiennej wersji. Która z nich jest prawdziwa, która bardziej obiektywna? Odpowiedzi na to pytanie czytelnik musi poszukać sam, gdyż autorzy wystrzegają się moralizowania i wartościowania. Nie narzucają swojego punktu widzenia, ale przedstawiają różne spojrzenia na wydarzenia.

Choć banalnie to zabrzmi, są to historie o uniwersalnej wymowie. Ransmayr i Pollack podczas wędrówki odnajdują coś więcej, niż tylko przypadkowe historie zwykłych ludzi. Stają się one pretekstem i ilustracją do ukazania skomplikowanej a przy tym zadziwiającej ludzkiej natury. To co dla jednych było bohaterstwem, dla innych jest zwykłą konfabulacją. Zderzenie mitu z historią, która jako jedyna wydaje się mieć monopol na prawdę, może być dotkliwe. Ale czy i ta droga nie okaże się zwodnicza? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi.

„Pogromca wilków…” to trzy literackie śledztwa, w które czytelnik angażuje się od pierwszej do ostatniej strony. Niepokoją i poddają w wątpliwość przekonanie o jednoznaczności prawdy, racjonalności przekonań. Może dopiero przeglądając się w cudzych oczach dostrzeżemy prawdziwe ja, to jacy jesteśmy? Jednak to, co tam zobaczymy, może przerazić. Bo przecież historie Borsuka, Schimka i Lublinera przewartościowują pojęcie prawdy, która okazuje się być niesprawiedliwa, zwodnicza jak złudna jest ludzka pamięć.

Właściwie czemu te badania miałyby służyć? Poszukiwaniu prawdy czy raczej przeszukiwaniu pamięci? Może pojęcie prawdy jest równoznaczne z tym, co nam się po prostu wydaje. Być może prawda okaże się względna. A może to, co było naprawdę, nie ma żadnego znaczenia. Liczy się jedynie mit, rzeczywistość nic nie znaczy. Pollack i Ransmayr pokazują, że nie ma jednej obiektywnej prawdy. A stwierdzenie to, w świetle ostatnich wydarzeń w naszym kraju, nabiera nowego znaczenia.

Magdalena Świtała