Jeśli nam nikt nie popsuł zabawy uprzednio wyjaśniając, że wszystko co Zygmunt Freud napisał to głupstwa, to jakąż mieliśmy niesamowitą przygodę, gdy w młodości sobie poczytywaliśmy tego austriackiego ekscentryka, uczonego. Inaczej się wtedy patrzyło na matkę, ojciec wydawał się bardziej niemiły i wrogi, inaczej przedstawiała się wzniosła architektura kościelna czy wieża ciśnień w rodzinnym miasteczku, a przejęzyczenia, sny, omamy, słowem, wszystko stawało się cokolwiek kłopotliwe. To była fantastyka w pełnym tego słowa znaczeniu, bo z pretensjami do pewnej prawdziwości. Przyznajmy, że właściwie było w tym wszystkim coś smętnego, melancholijnego, ale bycie wtajemniczonym w te ukryte mechanizmy rządzące duszą i tak dawało ponurą satysfakcję. Mniejsza tutaj o nowy stosunek do dziewcząt. To sprawa z Bogiem była w tym wszystkim najosobliwsza. To, co Freud na ów Temat napisał stanowi do dziś prawdziwą powieść gotycką. W czasie licealnym Dan Brown, gdyby go z Freudem pod tym kątem porównać, wcale nie był wywrotowy. Bóg a psychoanaliza... Byłby temat bardziej piorunujący? Głębia zderza się z głębią. Jedna drugą objaśnia. Efekt niezmiennie fascynujący, jakkolwiek licealny eon jest już zupełnie odległy.

Studium "Narodziny żyjącego Boga" Ana-Maria Rizzuto uchodzi za pozycję klasyczną w psychologii religii. Oto przed nami jej pierwsze polskie wydanie. Spieszmy jednak dodać, że nie jest to ksiażka o religii i religiach w ogóle. Znana psychoanalityczka stawia sobie problem badawczy znacznie skromniejszy. Głównym przedmiotem studium jest zagadnienie źródeł reprezentacji, obrazu Boga, jaki posiadamy w naszych umysłach. Chodzi o monoteistycznego Boga zachodniej tradycji i nie o to, czy istnieje, czy nie istnieje. Rizzuto bada wyłącznie Jego manifestacje psychiczne, tropi ich uwarunkowania i relacje pomiędzy danym obrazem Boga a daną wizją świata i bliźnich. Dodajmy, że książka stanowi owoc badań klinicznych, dogłębnie przemyślanych pod względem metodologicznym, z czego autorka zdaje przejrzyście sprawę na każdym kroku. Tyle gwoli uwypuklenia tego, co ją najbardziej róźni z Freudem. Oto przykład pewnej intrygującej korelacji stwierdzonej przez argeńtynską psychoanalityczkę.

Otóż niejaki badany, Daniel Miller twierdzi, że nigdy nie czuł się blisko Boga. Niezależnie od tej wypowiedzi przyznaje, że z rodzimym ojcem również nigdy nie był blisko. Miller powiada, że w sytuacjach egzystencjalnie nieznośnych nie zwraca się do Boga. Powodem tego brak wiary. W innym miejscu mówi, że ojca też nigdy o nic nie prosi. Miller nie modli się do Boga. Miller nie rozmawia z ojcem. Miller przyznaje, że nigdy nie nienawidził Boga. Tak też nie nienawidził własnego ojca.

Zdradźmy, że wyobrażenie ojca nie jest tutaj jedynym czynnikiem kształtującym wyobrażenie Boga. Mimo to, niech Czytelnik pomyśli o swoich Bogu i o swoim ojcu. Może wytropi dziwną paralelność. A jeśli chcę się dowiedzieć czegoś więcej, niech sięgnie po znakomite studium Rizzuto.

Tomasz Wiśniewski