"Pańczatantra" to bajki indyjskie napisane w sanskrycie, w I w.n.e. zebrane w zbiorze, którego tytuł w tłumaczeniu na polski brzmi "Pięcioksiąg". Docelowo przedstawiono tu w formie bajek pouczenie o sztuce rządzenia skierowane do synów królewskich.

Zgodnie z dawną myślą indyjską hindus stawia sobie 4 cele:

- dharma (spełnienie obowiązków religijnych i życie w ładzie moralnym)

- artha - uzyskanie dobrobytu

- kama - spełnienie się w miłości

- moksza - wyzwolenie z kręgu wcieleń i roztopienie się w Bogu

Artha w życiu społecznym dotyczy gospodarki, polityki i sztuki rządzenia. Tej ostatniej - niti - poświęcono w Indii wiele utworów. W tym też ten w formie bajek o zwierzętach.

Przedstawiono tu pięć ksiąg:

- o tym, jak przyjaciele stali się wrogami

- o pozyskiwaniu przyjaciół

- o wojnie między sowami a kurkami

- o utracie przyjaźni, największego skarbu

- o działaniu bez zastanowienia jako też o nadmiernej żądzy posiadania

Zilustrowano je miniaturami perskimi i indyjskimi.

Te bajki spisano ku rozbudzeniu umysłów młodych, które przeznaczono na rządzących. Napisano jej w formie szkatułkowej. Opowieść rodzi kolejną opowieść. Druga zawarta w pierwszej, trzecia w drugiej itd. Królują wtrącenia i powroty do opowieści głównej. Na przemian słuchacz staje się opowiadającym, a za chwilę opowiadający słuchaczem. Każdy z bohaterów ma imię, którego znaczenie odsłania się przed nami. Jak u muchy Winaravy, której imię oznacza Dźwięcząca Jak Harfa. Bajka za bajką. Zakręciło się wokół mnie korowodem zwierząt, zjadaczy, obrońców, zdrajców, wiernych w próbie. Co rusz to podstęp w walce o władzę, w walce o życie.

Są zwierzęta, które już tu stosują regułę dziel i rządź, zgodnie z którą Wielka Brytania podporządkuje sobie Indie. 1800 lat po napisaniu tych bajek.

A zwierzęta spotykamy tu najróżniejszego rodzaju. Nie brakuje tu nawet białej wszy o imieniu Mandavisarpini, która żyje "pomiędzy dwiema płachtami śnieżnobiałego płótna". Żywiąc się krwią królewską.

Pojawiają się też ludzie np ci, budzący podziw autora, o których pisze on: "Dwie są tylko na świecie istoty, co władne są powstrzymać bieg słońca na niebie: żyjący w pokorze świętobliwy mnich żebrzący i bohater, który ginie w walce wręcz od rany zadanej w serce".

Zdumiewa mnie to, że pragnienie kolejnej opowieści może się rodzić nawet w osobie bolejącej nad utratą najbliższych, nad kimś pełnym gniewu, upokorzonym klęską. Zadziwia, że ciekawość tu króluje.

W bajkach powtarza się motyw posuchy, głodu.

Pojawia się pochwała podróży jako źródła wiedzy.

Miejsca, w których rozgrywa się akcja związane są z Mathurą i Wardhamaną.
Spośród bogów odniesienia dotyczą Wisznu ("Pomnij, że tkacz w postaci Wisznu zdobył córkę króla")

Uderzają mnie w nich szczegóły np.

"Odtąd każdego dnia o świcie zgodnie z umową przynosiły lwy na ofiarę stare, chore lub po śmierci kogoś z najbliższych pogrążone w rozpaczy zwierzę".

"Kto w obcej ziemi nie uczy się języków, nie zbiera zewsząd wiadomości, nie poznaje wielu rzeczy i nie porównuje ich ze swoim rodzinnym krajem..."

Cytaty:

"Tylko ten naprawdę żyje na świecie, kto jest przyczyną szczęścia wielu.
Nawet trawę, która rośnie nad brzegiem strumienia można uznać za szczęśliwą, bowiem służy ona człowiekowi, gdy ten znużony, bez sił, szuka na niej odpoczynku. A zdarza się, że ratuje ona człowieka tonącego, gdy schwyci się jej mocno."

"Nawet twarda skorupa góry mięknie, gdy ją podmyje woda, co dopiero słabe serca ludzkie, gdy poddadzą się podszeptom siejącym niezgodę."

"A jeśli mój Pan i władca mnie nienawidzi, myśląc z pogardą o mnie, żem tylko szakal, to niesłusznie czyni, gdyż z robaka powstaje jedwab, z kamienia złoto, z mułu - lotos"

"Gdy król puszczy zajrzał do wnętrza studni, zaryczał wściekle, bowiem własne odbicie w wodzie wziął za drugiego lwa, a echo swego ryku za ryk nieprzyjaciela. Bez namysłu rzucił się w głąb studni i utonął."

" Kto nie lubi swego przyjaciela, ponieważ popełnia on czasem pewne błędy - podobny jest człowiekowi, który nie lubi własnego ciała, bo jest ułomne."

"Jakaż może być przyjaźń między nami - krzyczał pieniąc się ze złości - między mięsożernym a trawożernym?"

"Pańczatantra" to bajki indyjskie napisane w sanskrycie, w I w.n.e. zebrane w zbiorze, którego tytuł w tłumaczeniu na polski brzmi "Pięcioksiąg". Docelowo przedstawiono tu w formie bajek pouczenie o sztuce rządzenia skierowane do synów królewskich.

Zgodnie z dawną myślą indyjską hindus stawia sobie 4 cele:

- dharma (spełnienie obowiązków religijnych i życie w ładzie...