Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Esej Touraine'a napisany w 2010 roku, a więc około 2 lata po kryzysie finansowym, który objął cały świat zachodni, skupia się na konsekwencjach pozaekonomicznych kryzysu. Autor, rozwijając swoje wcześniejsze koncepcje, dochodzi do wniosku, że kryzys był gwoździem do trumny społeczeństwa przemysłowego, powodując ostateczne zerwanie pomiędzy światem społecznym a światem ekonomii czy też finansów. Jego zdaniem interesy świata finansów stoją w sprzeczności z interesami ogółu ludności, ale "ludność" nie ma żadnych narzędzi do oddziaływania na zglobalizowaną gospodarkę. Powoduje to, że trudno jest operować kategorią społeczeństwa w ogóle, bo przestają istnieć aktorzy społeczni. Dlatego Touraine używa pojęcia "sytuacji postspołecznej" na określenie rzeczywistości pokryzysowej. W tej rzeczywistości ustaje walka klas, a konflikt przenosi się na poziom idei, gdzie żądzy zysku niszczącej społeczeństwa przeciwstawia się sformułowana przez Touraine'a idea podmiotu, a więc jednostki świadomej swoich praw podstawowych. Zdaniem Touraine'a jedynie takie zuniwersalizowane podejście daje nadzieję na zbudowanie nowego społeczeństwa w przyszłości. Jest to oczywiście tylko jedna z przedstawionych w książce wizji przyszłości, i to wizja utopijna. Z perspektywy czasu widzimy, że mamy do czynienia raczej z czymś, co autor określa jako "czarna przyszłość", a więc z sukcesami liderów prawicowo-populistycznych w wielu krajach Europy, a także w USA, z umacnianiem się systemów totalitarnych, z dalszym rozpadem społeczeństw i pognębieniem jednostek przez globalną gospodarkę. Postępuje izolacja społeczna, zwłaszcza od 2020 roku, a rozwarstwienie majątkowe nabrało absurdalnych rozmiarów. Niemniej jest prawdopodobne, że Touraine miał rację, i jedyną drogą wyjścia z kolejnych, coraz głębszych kryzysów zglobalizowanej gospodarki (pomimo sankcji wojennych, pandemii czy różnych wojen handlowych, nadal jest to gospodarka globalna) może być obrona podstawowych praw człowieka i oparcie się na uniwersalnej idei podmiotu. Dałbym więcej gwiazdek, jednak moim zdaniem książka jest bardzo trudna w odbiorze, mało przejrzysta, oraz jak na ogólny poziom poruszanego tematu przedstawia perspektywę wybitnie francuską.