Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Drugi miecz” Petera Handke I mój apel: Na Boga, nie czytajcie (i nie piszcie!) książek dosłownie Przeglądając zarówno opinie krytyków, czytelników (także tutaj, na lubimyczytac.pl),jak też czytając dość sporo powieści, i przy tym z dużą uwagą, zauważyłem pewien trend czy szerszej – zjawisko. Otóż tak krytycy, jak i czytelnicy (a już – wybaczcie szczerość - na lubimyczytac.pl w szczególności) czytają literaturę bez zrozumienia, zapewne z powodu pośpiechu i łykania książek miast delektowania się nimi. A może to po prostu deficyt w edukacji kulturalnej? Tak czy owak: Czytają powierzchownie, rozumieją tekst dosłownie, nie zawracają sobie głowy kontekstami, odniesieniami i symbolami, ani tym bardziej jakością języka. To tak, jakby przybysz z Marsa patrzył na znak drogowy, załóżmy „zakaz wjazdu” i widział tylko białą cegłę w czerwonym kręgu, a nie jakiś tam komunikat zabraniający wjazdu w tę ulicę. Do takiego zjawiska (czy do takiego poziomu?) dostosowuję się pisarze lub może lepiej: piszący. Piszą dużo, pospiesznie, byle jak i o niczym. Przykładowo: literatura miejska – te same rozważania egotycznych hamletów: czy zamówić kawę late czy czarną? (to skrót myślowy, oczywiście) czyli rozważania o d…Maryni. Literatura kryminalna: rzeki krwi, bezsensowne okrucieństwo i bez sensu przekaz; to się nazywa „mocny kryminał”. Albo gonitwa akcji, za którą nie nadąża ani konstrukcja powieści ani rozsądek jej twórcy, niczym biegunka, która nie daje autorowi czasu, by dobiec do toalety. Tego wstępu przydługiego nie mogłem sobie odmówić po przeczytaniu kilkudziesięciu różnych opinii, różnych czytelników na temat różnych książek. Takie mnie niewesołe myśli ogarnęły. Więc nie ma się czemu dziwić, że pod powieściami Petera Handke, austriackiego noblisty, figurują jeden-dwa wpisy/opinie, a to żadnego, pod jakimiś bzdetami nastoletniej autorki lub kryminalnym badziewiem bez sensu – setki zachwyconych czytelniczek i czytelników. Peter Handke pisze dość prostym językiem, chociaż niekiedy tłumaczenie bywa trudniejsze do zrozumienia niż oryginał, o pozornie prostych, codziennych rzeczach, lecz pisze o sprawach trudnych, niejednoznacznych, pełnych niuansów znaczeń. Powieść „Drugi miecz” (ktoś mógłby się w niej doszukać nawet quasi-kryminalnej intrygi) opowiada o historii, w której narrator opuszcza dom i wyrusza w podróż, aby odnaleźć i ukarać dziennikarkę, która napisała, że matka narratora kiedyś, podczas okupacji Austrii przeszła na stronę Niemiec i kolaborowała z okupantami. Tytuł powieści, nawiązujący do Ewangelii według Łukasza, w którym Chrystus prosi: "A kto nie ma miecza, niech sprzeda swoją szatę i kupi miecz...", sugeruje, że jest to historia zemsty czy pragnienia zemsty. Główny bohater próbuje pomścić zniewagę, jakiej doznała jego matka. Całym zagadnieniem tej powieści jest symbolika miecza, a ściślej – „drugiego” miecza, bo bohater-mściciel przyznaje na końcu: "Nie miecz stalowy, ale ten drugi, drugi". Naturalnie, ta historia jest tylko pretekstem do opowiedzenia o wędrówce, jednocześnie zmysłowej i metafizycznej, która to opowieść opiera się na obserwacji i zapisie szczegółów, a one tworzą poetykę chwili. Te wydarzenia, drobne gesty, odczucia, opisy czy dotknięcia miejsc tworzą tkaninę ulotnych wrażeń, pozostających najczęściej niewypowiedzianymi. A jednak to one właśnie tworzą prawdziwą tkaninę życia. I – prawdziwą literaturę.