Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W czasach, kiedy pierwsze książki prozatorskie danego autora liczą z reguły nieco ponad 100 stron, debiutancka powieść Ireneusza Staronia jest doprawdy czymś niezwykłym. Nie chodzi oczywiście tylko o objętość, choć warto odnotować, że "Wzgórze Bzów" to rzecz na kilka długich wieczorów. Książka liczy bowiem prawie 400 stron. I to jakich! To proza gęsta językowo, poetycka, niekiedy bardzo liryczna. A przecież trudno powiedzieć, że to rzecz tylko do smakowania i kontemplowania kolejnych zmysłowych obrazów. To rzecz przede wszystkim do czytania, powieść o naprawdę długim oddechu, a przy tym tak podzielona na rozdziały (czy jak kto woli - opowiadania),że trudno nie odnieść wrażenia, że autor pisząc, musiał się mocno ograniczać, bo tyle w nim inwencji. Pewnie gdyby starczyło mu czasu i wysiłku, to mielibyśmy nie prawie 400, ale niemal 800 stron. Ale - przecież pisze też inne rzeczy poza prozą. W każdym razie rzadko mamy do czynienia z debiutem tak dojrzałym, literackim w pełnym tego słowa znaczeniu. Bo jest i historia XX wieku w tle, są wątki romansowe, przygodowe, etnograficzne, ale odnosi się wrażenie, że pod tym wszystkim chodzi o coś znacznie więcej. Może nie przypadkiem wydawca promuje "Wzgórze Bzów" jako powieść nawiązującą do Brunona Schulza i Tadeusza Nowaka. Zatem mamy i prozę poetycką, filozoficzną i sztafaż niezwykłej prowincji, wsi, małego miasteczka. To dla Staronia ważne, każdy w końcu wraca do wspomnień z dzieciństwa, do opowieści dziadka, do pierwszych miłości. Ale nie każdy czyni z tego mit, odwołuje się do filozofii (egzystencji?),bawi się z czytelnikiem, podsuwając mu kolejne aluzje (Jan Potocki? John Crowley?, Wiesław Myśliwski? Wojciech Chmielewski?). A nade wszystko tworzy bardzo przemyślaną konstrukcję, może nawet klamrę. Myślę też, że Staroń świadomie nawiązuje do wielkiej literatury, chce pisać jak ci, których sam czyta. Może dlatego wyczuwa się tu niekiedy jakiś styl retro, ma się wrażenie, że tak już kiedyś pisano. To oczywiście nie żaden zarzut. Ludzie książkowi tak mają. Ale te aluzje są własne, przetworzone. Zastanawiam się jeszcze: powieść, czy opowiadania? Po trosze i to, i to. Wiele też u Staronia nostalgii za latami 90., początkiem dwutysięcznych. To w jego rocznikach pewien szerszy trend. A jednak nie ma we "Wzgórzu Bzów" czegoś, co w tym pokoleniu już się jakoś zgrało. Może dlatego, że gęsta to proza, apelująca do zmysłów. I co tu dużo mówić - zostawiająca w czytelniku wiele wzruszeń. Przy okazji - tu recenzja tej powieści autorstwa poetki Teresy Tomsi: https://www.recogito.eu/zapach-jedrzychowskich-krajobrazow/ Oraz recenzja autorstwa poety i badacza literatury Zbigniewa Chojnowskiego: https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-246/artykul/ojczyzna-nie-jest-obczyzna