Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Pierwszą serię wstrząsów przynosi artykuł pióra Krzysztofa Osiejuka "Michałkow i ferajna", bardzo pouczające spojrzenie wstecz na nasze naiwne zauroczenie sowieckim i razem rosyjskim twórcą filmowym Nikitą Michałkowem, które wspomina jego arcyciekawe relacje z naszą elitką artystowską (Daniel Olbrychski). (...) Oto fragment, który nadaje ton całej narracji w tym niepowtarzalnym zbiorze: "W tym kształcie, który znamy, z tymi ich cerkwiami, popami, świeczkami i tym ich papieżem, który większość swego czasu spędza między Kremlem a centralą GRU, Rosja to wróg. I nie dajmy sobie wmówić, że tam się dzieje coś jeszcze, co daje nam szansę na choćby minimalną zmianę". (...) A dalej jest tylko lepiej. Spytam was jeszcze, czy widzicie tę gładkość stylu i tę konstatację brutalnej prawdy ze lekkością motyla, bez zadęcia, bez gniewu, bez żądzy odwetu. Musicie przeczytać cały artykuł razem z konkluzją zawierającą apoteozę niemal kina rosyjskiego, a zwłaszcza jednego filmu, filmu Eldara Rjazanowa Dworzec dla dwojga. Jacek Drobny w artykule "Ilja Muromiec na wyjeździe integracynym" kreśli przed nami faktyczne znaczenie i scenariusz tzw. Wielkiego Poselstwa, podróży cara Piotra I, jakoby edukacyjnej, po zachodnich stolicach (od marca 1697 do września 1698). Ale zanim opowie o zakulisowych wydarzeniach towarzyszących Wielkiemu Poselstwu, musi nakreślić tło historyczne (...): "Wielkie Księstwo Moskiewskie nie było państwem ruskim. Było państwem tatarskim tak pomyślanym, aby koszty kontrolowania Rusi przez Tatarów były jak najtańsze. Prawosławie było podstawowym narzędziem tej kontroli. Zaskakujące, że ten pogląd nie jest niczym nowym i był powszechny w Europie Zachodniej w XVII wieku. Piszący do swoich władców z Moskwy dyplomaci (zachodnio-europejscy) wysyłali korespondencję z Tartarii ... Pokonanie Złotej Ordy i podbój Kazania był zwycięstwem prawosławnych moskiewskich Tatarów nad Tatarami muzułmańskimi z Saraju.Wasal pokonał Suwerena i zajął jego miejsce ... przejął też herb Złotej Ordy, jakim był ... dwugłowy orzeł." Chciałoby się rzec: koniec, kropka. Ale to dopiero początek. (...) Tekst Jana Stella-Sawickiego "Koronacja Cara Aleksandra II" należy do tych prastarych delikatesów, jeszcze z początku minionego stulecia, a zaczerpnięty jest z tomu jego autorstwa Rozwiane Marzenia (Moje Wspomnienia) 1831-1910. Wraz z fragmentem Pamiętnika Samuela Maskiewicza z wojny moskiewskiej, tej samej, która miała przynieść tron moskiewski Wazom, z Relacją expedcyi wojennej Jego Carskiego Wieliczestwa Alexieja Michałowicza do Litwy, przeciw Janowi Kazimierzowi Królowi Polskiemu r. 1654, oraz tekstem znacznie młodszym, bo z lat 20-tych zeszłego wieku, Hipolita Korwina Milewskiego Śmiertelne zagrożenia rewolucji rosyjskiej, stanowi tekst Stella-Sawickiego konieczną i razem niezwykle atrakcyjną ilustrację, tworzącą tę unikalną atmosferę studiów rosjoznawczych, oddającą zarówno myśli dawnych Polaków na temat Moskowii jak i jej realia. (...) Maciej Cielecki kreśli przed nami "Pieśń o Rzeczypospolitej Handlowej" czyli historię republiki kupieckiej Nowogrodu, ostatecznie zmasakrowanej przez Iwana Groźnego. A dlaczego i na czyje życzenie dokonuje tego ludobójstwa, dowiecie się państwo od samego pana Cieleckiego.(...) Ewa Rembikowska w "Kilofem i taczką" opowiada o karkołomnym a globalnym przedsięwzięciu, mianowicie o budowie wielkiej kolei transsyberyjskiej podjętej przez carskiego ministra finansów Sergiusza De Witte. Tu pozwolę sobie zacytować jeden fragment: "Rosyjską ekspansję na Dalekim wschodzie najbardziej zaniepokojona była Wielka Brytania. Podjęła różne działania bezpośrednie i pośrednie, by opóźnić, jeśli nie storpedować budowę. Postanowiła zablokować dostęp Rosji do kredytów międzynarodowych. Rozmowy De Witte z londyńskimi Rotschildami okazały się fiaskiem." Czy to wtedy, wolno nam zapytać, Londyn wraz możnowładcami z City, wymienionymi wyżej, zamyślił przenieść rewolucję socjalną, udoskonaloną przez Karola Marksa z wydajną pomocą angielskiego czartysty, Georga Julian Harneya, z zachodniej Europy na wschodnią jej flankę, do imperium moskwicińskiego, które zaczynało jakby tracić pamięć o tym, skąd mu wyrastają aktywa? Artykuł "Julisz Enoch" Krzysztofa Laskowskiego opisuje złożone dzieje doradcy i sekretarza margrabiego Wielopolskiego, Juliusza Enocha, przedziwnego męża stanu o niewątpliwych skłonnościach patriotycznych a jednocześnie reprezentującego przekonanie wielu Polaków owego czasu, iż Imperium Moskiewskie jest tworem skazanym, przy wszystkich swoich wadach, na wieczne trwanie. (...) Agnieszka Bywalec w artykule "Czerwień" otwiera przed nami pewien aspekt historii gospodarczej Rzeczypospolitej I i Moskowii. (...) I znowu pan Maciej Cielecki raczy nas historią rywalizacji między dwoma polsko-żydowskimi potentatami finansów i przedsięwzięć gospodarczych, zwłaszcza kolejowych, z okresu rozbiorowego, między Leopoldem Kronenbergiem, filarem stronnictwa Białych, a Janem Gottliebem Blochem, prawdopodobnie pierwowzorem Wokulskiego z Lalki Bolesława Prusa. (...) Podobnie Bartosz Biesiacki w "Cudzie na hokejowej tafli" przyciąga czytelnika wartką akcją, opisując rywalizację z 1980 roku między drużyną rosyjskich mistrzów, królującą na taflach całego świata, trenowaną przez Wiktora Tichonowa, a hokeistami amerykańskimi, prowadzonymi przez znakomitego Herba Brooksa, dokonującymi w starciu z hegemonami światowego hokeja rzeczy niemożliwej. Marian Powrotnik natomiast wycisza i uspokaja nieco narrację wchodząc w nieznane detale biografii autora jednej z najgłośniejszych powieści minionego stulecia Mistrz i Małgorzata, czyli Michała Bułhakowa, jak się okazuje rosyjskiego monarchisty. Ale to tylko pierwsza część jego tekstu, druga bowiem przechodzi do tego, co zwiastuje tytuł "Michał Bułhakow a sprawa polska" i analizuje dwa zaskakujące fragmenty prozy tego giganta rosyjskiej literatury, co ciekawe, dalekiego od utożsamiana Moskwy, Sankt Petersburga, a nawet Prawosławia z tym, co najlepsze w kulturze rosyjskiej, niebezpiecznie zbliżającego się w swoim pisarstwie do myśli przewodniej omawianej antologii: Rosja jest zjawiskiem niesamodzielnym i nietrwałym, a nawet jako państwo bytem fikcyjnym. Tekst pani Maryli Sztajer, zamykający całość zbioru, "Garść refleksji i przemyśleń o przemyśle i własności w Zagłębiu Dąbrowskim w XIX w.", należy do innego porządku badań, ale nie mniej fascynującego. Jest to kontynuacja cyklu listów do córki, zebranych pod tytułem "Okradzione miasto", wydanych w specjalnym żydowskim numerze Szkoły Nawigatorów. Razem tworzą ciekawą, bo analogiczną pointę do na pozór odległego rosyjskiego tematu. A mówią o smutnej choć niezwykle pouczającej historii ekonomicznych manipulacji w pod-katowickiej Czeladzi. Oba teksty zasługują na wspólny tytuł "Listy z okradzionego miasta". Takie to są studia i teksty rosjoznawcze, historyczne, ekonomiczne i politologiczne inspirowane i redagowane przez pierwszego "oszołoma" IV Rzeczypospolitej, pana Gabriel Maciejewskiego, powiedzmy pierwszego ex equo z panem Krzysztofem Osiejukiem. Nie mam słów, po prostu czyste "opętanie". Jednego tylko brakuje temu bardzo cennemu zbiorowi artykułów, mianowicie tekstu samego Gabriela Maciejewskiego.