„Ida sierpniowa”, Małgorzata Musierowicz, Wydawnictwo Akapit Press

Współcześnie, zdawałoby się, całkiem niewinna – „Jeżycjada” budzi niemało dyskusji. W ich trakcie pojawiają się głosy, że nowsze powieści Małgorzaty Musierowicz (te wydawane w XXI wieku) przedstawiają bohaterki mniej niezależne niż w jej wcześniejszych książkach (z czym się zgadzam). Niektórzy zwracają również uwagę na to, że w najnowszych częściach „Jeżycjady” autorka zdecydowanie zwraca się ku naturze, przedkładając uroki wsi nad te miejskie. Ba! Nawet mieszkańcy Poznania, przez dziesiątki lat przecież przedstawiani w pozytywnym świetle, jakoś bledną przy pełnych cnót mieszkańcach wsi. O kontrowersjach związanych z „Jeżycjadą” pisała w swoim artykule „Małgorzata Musierowicz: dwie strony Jeżycjady” Sonia Miniewicz.

W czasach mojego dzieciństwa te kwestie nie były jeszcze dyskutowane i choć pierwsze książki z serii „Jeżycjada” zostały wydane znacznie wcześniej niż po nie sięgnęłam, to już odrobinę było czuć, że ukazywały się w trochę innej rzeczywistości. Mimo to rodzina Borejków z Ignacym i Milą na czele, pięć kochających się i wspierających (choć często na zasadzie „kto się czubi, ten się lubi”) sióstr, a także ich znajomi, nauczyciele, książkowy Poznań – kojarzyć mi się będą ze szczęśliwymi czytelniczymi latami. Szczególnie utkwiła mi w pamięci pełna wakacyjnego klimatu „Ida sierpniowa”, o Idzie właśnie – tak innej od emanującej ciepłem na pierwszy rzut oka Gabrysi, głośnej, chaotycznej, mającej cięty język (cięty jak na „Jeżycjadę”) i nieokiełznany temperament dziewczynie.

„Heidi”, Johanna Spyri, Wydawnictwo Editions Spotkania

Muszę się przyznać, że jakoś nie wciągnęła mnie seria o Ani z Zielonego Wzgórza – moja przygoda z twórczością Lucy Maud Montgomery skończyła się na pierwszej książce z tego cyklu, potem był jeszcze tylko, niezwiązany z Zielonym Wzgórzem, „Błękitny zamek”. Jeśli chodzi o bohaterki-dziewczynki, które wcześnie zostały osierocone i trafiają pod opiekę starszych osób, to zdecydowanie bardziej przypadła mi do gustu czytana właśnie na wakacjach „Heidi”. Tytułowa bohaterka trafia do położonego w Alpach domu swojego dziadka – uważanego w okolicy za gbura, dziwaka. Z czasem jednak między tym dwojgiem rodzi się więź, a skamieniałe serce staruszka zaczyna się topić. Historii towarzyszą opisy piękna szwajcarskich krajobrazów. Jednak do czasu – Heidi zostaje bowiem zabrana do Frankfurtu (nadal pamiętam ten smutny plot twist bardzo wyraźnie), by towarzyszyć pewnej chorej dziewczynce. Czy jednak wróci w góry? Tego oczywiście dowiemy się z lektury, która – jak niejedna pozycja skierowana do najmłodszych – uczy, że nie warto oceniać kogoś po tym, co mówią o nim inni czy co widzimy na pierwszy rzut oka, choć czasem trzeba cierpliwości i wytrwałości, by do tego kogoś dotrzeć.

„Daszeńka, czyli żywot szczeniaka”, Karel Čapek, Wydawnictwo Nasza Księgarnia

„Daszeńka, czyli żywot szczeniaka” to dowód na jeden z moich nielicznych sportowych sukcesów. I to w piłce nożnej! Za zajęcie pierwszego miejsca w wakacyjnym turnieju w podstawówce. Czy udało się to tylko dlatego, że jako uczennica klasy trzeciej byłam w drużynie złożonej poza mną z samych chłopaków z klasy ósmej? Być może! W każdym razie wygrana smakowała wyjątkowo dobrze, bo towarzyszyło jej otrzymanie książki klasyki wśród czeskich publikacji dla dzieci – „Daszeńki, czyli żywotu szczeniaka” Karela Čapka. Po raz pierwszy wydano ją w roku 1933! Co więcej, „żywot szczeniaka dla dzieci opisał, narysował, sfotografował i na własnej skórze doświadczył” sam autor, zatem jest on nie tylko twórcą tekstu, ale i ilustracji. Jeśli należycie do tych osób, które – oglądając film katastroficzny – najbardziej przejmują się, czy pies przeżyje, to „Daszeńka”, pełna miłości do czworonogów opowieść, jest właśnie dla was. To idealna lektura na wakacje, ale nie brakuje w niej momentów baaardzo wzruszających, jak ten, gdy Daszeńka przenosi się do swojej ludzkiej rodziny.

„Ten obcy”, Irena Jurgielewiczowa, Wydawnictwo Nasza Księgarnia

„Ten obcy”, tym razem klasyczna pozycja z powieści polskiej dla młodszych czytelników, raz po raz pojawia się i znika z listy lektur. Wydana w 1961 roku powieść została w 1964 roku wpisana na Listę Honorową Hansa Christiana Andersena, której celem jest docenianie książek służących wzajemnemu zbliżeniu się dzieci i młodzieży z różnych narodów świata. A właśnie o „inności”, „obcości” w dużej mierze dzieło Jurgielewiczowej traktuje. Powieść rozgrywa się w czasie wakacji, które Pestka, Ula, Julek i Marian spędzają w Olszynach, a konkretnie na małej wysepce, o której nikt oprócz nich nie wie. Do czasu aż do ich paczki dołączy Zenek, chłopak imponujący im odwagą i samodzielnością, któremu chcą pomóc w pewnej misji, nie zdradzając przy okazji swoich planów dorosłym. Letni klimat, paczka przyjaciół, pierwsze miłości i wspólna tajemnica to od kilkudziesięciu lat dobry przepis na wakacyjną młodzieżówkę.

„Wyspa skarbów”, Robert Louis Stevenson, Wydawnictwo Paweł Skokowski

„Wyspa skarbów” jest pierwszą książką z dzieciństwa, która zachwyciła mnie pięknem ilustracji, okładką, tym, jak została wydana. Pamiętam, że mieliśmy w domu egzemplarz z Wydawnictwa Paweł Skokowski, który dzisiaj można kupić w cenie do dziesięciu, kilkunastu złotych. Oprócz niego dostępnych jest, co można stwierdzić, przeglądając w Lubimyczytać różne wydania powieści, co najmniej kilkanaście innych edycji. Jedną z najnowszych jest to Wydawnictwa Media Rodzina, w przekładzie Andrzeja Polkowskiego, z ilustracjami Roberto Innocentiego – książkę z mojego dzieciństwa zdobiły natomiast prace Pierre’a Jouberta. O samej „Wyspie skarbów” chyba nie trzeba wiele opowiadać – książka znana jest jako jedna z pierwszych opowieści awanturniczych, a została ponoć stworzona jako historia dopisana do pirackiej mapy. Od przygód głównego bohatera, któremu co rusz grozi niebezpieczeństwo, nie sposób się oderwać.

„Świat Zofii”, Jostein Gaarder, Wydawnictwo Czarna Owca

Obchodzenie urodzin latem wiąże się dla dzieci z tymi przykrościami, że cukierków do szkoły w wakacje one nie przyniosą, ale za to podczas wakacyjnych wypraw w góry mogą otrzymać niespodziewane prezenty. Takim był dla mnie „Świat Zofii”, podarowany mi przez znajomych rodziców. Książka o filozofii wręczona nastolatce od razu sprawia, że czuje się ona doroślej. Utwór ten w 1995 roku został ogłoszony najlepiej sprzedającą się książką na świecie – najpierw odniósł sukces w ojczyźnie autora, Norwegii, a potem został przetłumaczony na ponad czterdzieści języków, w tym polski. Josteinowi Gaarderowi udało się więc, dzięki stworzeniu książki, której główną bohaterką jest czternastolatka poznająca tajniki filozofii, przekonać do sięgnięcia po dzieło o takiej tematyce bardzo dużo osób. „Świat Zofii” czyta się, przynajmniej młodszemu czytelnikowi, tak dobrze, że można sięgnąć po niego właśnie w wakacje.

„Tajemniczy ogród”, Frances Hodgson Burnett, Wydawnictwo Wilga

„Tajemniczy ogród” to kolejna literacka klasyka, w której ponownie bohater lub bohaterka już we wczesnym wieku doświadcza tragedii i musi odnaleźć się w nowych okolicznościach, niedających poczucia bezpieczeństwa. Sama Mary zresztą miłą dziewczynką nie jest – to raczej rozpuszczone, krnąbrne dziecko, które jednak zmienia się podczas pobytu w domu wujka i otaczającym posiadłość zaniedbanym, choć cały czas rozkwitającym ogrodzie. Mary zmienia się nie tylko pod wpływem życzliwości (niektórych) nowo poznanych osób, ale i właśnie dzięki przebywaniu na dobroczynnie oddziałującym łonie natury. Oczywiście ważnym elementem, który utrzymuje uwagę czytelnika, jest właśnie tytułowa tajemnica, ukryta w ogrodzie.

„Wielkie zasługi”, Joanna Chmielewska, Firma Księgarska Olesiejuk, Ringier Axel Springer Polska

Joanna Chmielewska nieraz umieszczała akcję swoich powieści nad morzem, jeziorem, i rozgrywała ją w czasie wakacji. Tak też było i w przypadku „Wielkich zasług”, gdy Janeczka i Pawełek z rodzicami i Chabrem wybrali się nad morze. Oczywiście nie byliby sobą, gdyby nie wpakowali się w kolejną aferę, tym razem związaną z rozkopywaniem grobów z czasów II wojny światowej, a także kradzieżą bursztynu. Choć „Wielkie zasługi” to jedna z książek z serii właśnie dla młodszych czytelników, można je czytać osobno, a także będąc czytelniczką czy czytelnikiem starszym. To pozycja, która idealnie nadaje się do czytania na wakacjach, przenosi w czas dzieciństwa, rozśmiesza (choć moim zdaniem mniej niż wiele innych książek Chmielewskiej), poprawia humor.

Jakie książki czytane przed laty znalazłyby się na waszej nostalgicznej wakacyjnej liście? Nie muszą to być publikacje utrzymane w letnim klimacie, może być i „Harry Potter”, i „Seria Niefortunnych Zdarzeń”, książki Niziurskiego czy Bahdaja i wszelkie inne – nowsze bądź starsze – propozycje.