Takiej książki o powstaniu warszawskim jeszcze nie było. Choć pomysł nie jest nowy, jego wirtuozerskie wykonanie zachwyca i… wzrusza. To 44 kolaże, na których wojenna rzeczywistość i całkiem współczesne kadry Warszawy łączą się i przenikają. I 44 powstańcze historie, opowiedziane przez Michała Wójcika, opowiedziane barwnym potoczystym językiem. Zdjęcia niepokoją, stwarzają dysonans a całość mocno działa na wyobraźnię. I o to właśnie chodzi, bo nie ma przecież nic gorszego, niż książka nie wywołująca w czytelniku żadnych emocji.

Perfekcyjne połączenie i dopasowanie dwóch rzeczywistości było przysłowiową benedyktyńską pracą, ale efekt jest kapitalny. O tym, jak doszło do powstania książki można przeczytać na stronie internetowej projektu: www.teraz44.pl, który dość szybko zyskał dużą popularność i przychylność internautów. W książce natomiast autor m.in. wyjaśnia, ile pracy włożył w połączenie powstańczych klisz i współczesnych kadrów oraz jak pomocna okazała się współczesna technologia. A proces powstawania był doprawdy fascynujący a niekiedy nawet niebezpieczny! Częstokroć szukaniu odpowiedniego ujęcia towarzyszyły przedziwne okoliczności…

Fakty, ciekawostki i anegdoty przeplatają historie koszmarne, nieprawdopodobne (granat pod sutanną) i śmieszne (jak ta o straszeniu Niemców za pomocą zabawkowej broni). Nie sposób oprzeć się uczuciu podróżowania w czasie. Wrażenie to potęgują fotomontaże, na których idealnie dopasowane kadry unoszą czytelnika w inną rzeczywistość. Dla porównania obok kolaży pojawiają się oba zdjęcia, z których zostały zmontowane: współczesne i wojenne. Spojrzenie na losy stolicy równocześnie przez pryzmat powstania i współczesności pokazuje, jak Warszawa się zmieniała. Ale nie zmieniło się jedno: stolica jest miastem, w którym historii jest wciąż żywa i jakkolwiek banalnie to brzmi: widoczna na każdym kroku.

„Teraz’44 historie” to też jeden ze sposobów patrzenia na Warszawę i z powodzeniem można książkę wykorzystać jako nietypowy przewodnik. Co ciekawe, w tym roku w rocznicę powstania będzie można razem z autorami zwiedzać miasto tropem powstańczych fotografii. Z kolei metaforyczne przenikanie się przeszłości i teraźniejszości każe spojrzeć na współczesną stolicę z innej perspektywy. Od tej pory mijając stare kamienice zamiast brudnych banerów będę widzieć powstańca z karabinem albo ludzi wychodzących z kanału. Warto też uważnie i bez pośpiechu przyglądać się zdjęciom, bo autor nieprzypadkowo poukrywał na nich pewne szczegóły…

Atutem „Teraz’44 historie” jest bezpretensjonalność i autentyzm. Przeżycia powstańców i zwyczajnych ludzi, bez ubarwiania patosem wojennych losów. Słuchamy opowieści stawiających barykady, uciekających przed zagładą, ratujących z pożogi najbliższych. Niektóre z zamieszczonych historii są powszechnie znane, inne dopiero zostaną przez czytelników odkryte. Wyłania się z nich niejednoznaczny obraz powstania, a autorzy dalecy są od wystawiania mu ocen. Bo nie o wartościowanie przeszłości w tym zestawieniu chodzi.

*Tytuł zaczerpnięty z utworu "Uprising" zespołu Sabaton

Magdalena Świtała