W zanieczyszczonym, przeludnionym, pędzącym ku zagładzie świecie ludzie są niewiele więcej niż pozbawionymi wolnej woli maszynami. Kilgore Trout jest maszyną do pisania kiepskich powieści fantastycznonaukowych, publikowanych głównie w czasopismach pornograficznych. Dwayne Hoover jest bogatą maszyną do sprzedawania samochodów w przededniu szaleństwa. I jest jeszcze ten trzeci, ten, który stale ich obserwuje i pociąga za sznurki – ten, który pisze tę książkę.

„Śniadanie mistrzów” Kurta Vonneguta, wydane po raz pierwszy w 1973 roku, ukazuje nasz świat widziany przez soczewkę ironii i czarnego humoru. Książka jest skrajnie abstrakcyjna, a mimo to zbliża się do prawdy o nas bardziej, niż gdyby próbowała mówić o niej wprost. Jest próbą oczyszczania z fałszu, w jakim żyjemy – jak Vonnegut pisze w przedmowie: „usiłuję opróżnić sobie głowę z całego złomu, jaki się w niej nagromadził”. To samo sugeruje zrobić czytelnikom.

Fabuła wydaje się mieć tu mniejsze znaczenie niż całe łańcuchy przerywających ją dygresji. Skupia się na wydarzeniach poprzedzających brzemienne w skutkach spotkanie Trouta i Hoovera, ukazując je na przemian z punktu widzenia obu mężczyzn, a także całego zastępu bohaterów pobocznych i samego autora narratora. Co ciekawe, narrator bez oporów manifestuje swoją obecność i wielokrotnie przypomina, że wszystko jest jedynie jego wymysłem.

Vonnegut wyjaśnia, czym jest świat, jakby zwracał się do przybyszów z innej planety. Często posiłkuje się rysunkami i humorystycznymi definicjami, tłumacząc nam, czym jest jabłko, groszek, piramida, bocian, a także majtki i „dziura w zadku”. Takie wyjaśnienia mają oczywiście charakter humorystyczny, ale jednocześnie pokazują nam, jak absurdalne jest nasze życie, gdy patrzymy na nie z perspektywy. Autor nie stroni też od poważniejszych tematów, takich jak choroby psychiczne, nierówności społeczne i rasowe czy postępujące zanieczyszczenie środowiska. Vonnegut żartuje czy obnaża zakłamany świat? A może jedno i drugie? W rezultacie „Śniadanie mistrzów” jest równocześnie przezabawne i boleśnie prawdziwe. Zapewnia przyjemną lekturę i zmusza do refleksji.

Agnieszka Kruk