W 2018 roku cała Polska żyła sprawą Tomasza Komendy, niesłusznie skazanego za zabójstwo, a następnie uniewinnionego po 18 latach spędzonych w więzieniu. Historia była szeroko komentowana i do dziś jest symbolem niedoskonałości polskiego systemu prawnego i luk, które w nim istnieją. Tomasz Komenda nie jest jednak jedyną ofiarą błędów śledczych i wymiaru sprawiedliwości, pogoni za statystykami, rutyny i opieszałości tych, których nazywani stróżami prawa. Ludzi, którzy czują się skrzywdzeni przez system, jest więcej, a dzięki Ludmile Anannikovej mają oni szansę zostać usłyszani. W książce „Skazani. Historie skrzywdzonych przez system”, będącej pierwszą pozycją wydawniczą w dorobku autorki, dziennikarka oddaje głos bezpośrednim i pośrednim ofiarom tego, co w nazywamy „systemem”.

Ludmiła Annikova, przez swoich bohaterów pokazuje mechanizmy, które doprowadziły ich do sytuacji, w jakiej się znaleźli, nierówną walkę o sprawiedliwość, ale także szereg emocji towarzyszących opisywanym wydarzeniom: szok, zwątpienie, rezygnację, ale też niegasnącą nadzieję. Oddaje głos nie tylko samym skazany, ale także ich rodzinom, które również stały się ofiarami systemu.

Na uznanie zasługuje ogromna praca, jaką autorka włożyła w stworzenie książki. Choć przedstawiła zaledwie kilka historii, zrobiła to z dużą starannością i skrupulatnością. Nie tylko zapoznała się z aktami spraw, o których pisała, oraz spotkała się ze swoimi bohaterami osobiście, ale oddała głos także osobom znajdującym się po drugiej stronie – świadkom, śledczym czy prawnikom, którzy mieli swój udział w toczących się postępowaniach. Przeprowadziła niemalże własne śledztwa, ukazując tym samym opieszałość wymiaru sprawiedliwości oraz punktując oczywiste luki w przyjętym wówczas rozumowaniu policjantów i sędziów. Ze stworzonego przez nią reportażu wyłania się obraz przerażającej kondycji polskiego wymiaru sprawiedliwości, w którym ludzi skazuje się na długie lata pozbawienia wolności na podstawie poszlak czy niespójnych zeznań świadków o wątpliwej wiarygodności.

Autorka podążyła tropem dramatów, które rozgrywają się z dala od pierwszych stron gazet i błysku fleszy, w zaciszu domów i sal sądowych. Przywróciła głos tym, których od dawna nikt nie chce wysłuchać, nie poprzestając jedynie na suchych faktach, ale ukazując także psychologiczny aspekt opisywanych wydarzeń i ich wpływ na uczestników. Ciekawa treść została podana w przystępnej formie, która sprawia, że książkę czyta się z dużym zainteresowaniem. Wzbudza ona bowiem wiele emocji i wciąga niczym dobry thriller. Niestety jednak nie jest to literacka fikcja. Nie zabrakło również statystyk, które ukazują problem niesłusznych skazań w szerszym kontekście.

Ludmiła Anannikova wykonała ogrom żmudnej reporterskiej pracy, której zwieńczeniem jest znakomity reportaż o polskim wymiarze sprawiedliwości i jego ofiarach. Autorka ukazuje wybrane przez siebie historie z różnych perspektyw, pozwalając tym samym czytelnikowi na wielostronne poznanie sprawy. Poczucie absurdu, bezsilności, zwątpienia i niemocy wobec wszechwładnego „systemu” w trakcie lektury towarzyszy czytelnikowi niczym w prozie Kafki, jednak opisywana rzeczywistość jeszcze bardziej przerażająca – bo prawdziwa. Warto oczywiście pamiętać, że opisywane wydarzenia są pewnym ułamkiem wśród ogółu prowadzonych spraw, a tam, gdzie występuje czynnik ludzki, nie da się całkowicie wyeliminować błędów. Istotne jest jednak, jakimi środkami do ich eliminowania, a w razie potrzeby – naprawiania, dysponujemy jako państwo.

Czytając reportaż Ludmiły Anannikovej, ma się bowiem wrażenie, że każdy z nas może w każdej chwili stać się Józefem K.

Andronika Sawicka