Do książki Marii Turlejskiej podchodziłem z pewną nieufnością, bo bałem się, że książka mająca pierwsze wydanie pod koniec lat pięćdziesiątych będzie jednym wielkim zbiorem propagandy. I do pewnego stopnia moje obawy były uzasadnione: już na początku znajduje się nawiązanie do protestów z lat 1936-1937 z bardzo mocnym podkreśleniem kluczowej i pozytywnej roli KPP w tych działaniach. Na szczęście dla czytelników tej książki "w połowie 1938 r. [KPP] została niesłusznie rozwiązana przez Międzynarodówkę Komunistyczną" co może było i niesłuszne ale za to książce wyszło na dobre. Tylko w kilku miejscach trafiają się potem doklejone ni z gruszki ni z pietruszki wstawki o charakterze propagandowym ale łatwe do wyłapania właśnie przez to, że kompletnie nie pasujące do poważnej pracy historycznej. Warto przeczytać "Przedmowę do II wydania", w której autorka w zawoalowany sposób wyjaśnia, że "starała się uwzględnić różne postulaty wysunięte pod jej adresem przez recenzentów i krytyków".

Pominąwszy te wstawki to - ku mojemu pozytywnemu zaskoczeniu - książka utrzymuje wysoki poziom. Wszystko co powinno się tam znaleźć to się tam znajduje. Bibliografia jest bardzo szeroka i bogata. W zasadzie wytknąć można tylko jedną rzecz czyli tendencję (a może konieczność) do tłumaczenia wszelkich kroków dyplomatycznych ZSRR wyłącznie dobrymi intencjami. Jak tam z tymi intencjami było to sprawa mocno dyskusyjna, ale mimo to wszystkie kluczowe fakty są podane, choć niektóre dziś pewnie byłyby bardziej przeanalizowane, jak na przykład ten zbieg okoliczności, że Niemcy zdecydowali się na inicjatywę negocjacyjną kilka dni po odwołaniu Litwinowa i powołaniu Mołotowa. Ale nie oczekiwałem tego, że w tej książce działania ZSRR będą krytykowane więc się nie zawiodłem.
A poza tym jest to naprawdę rzetelna analiza działań dyplomatycznych większości krajów europejskich w ciągu tego ostatniego roku od Monachium do 1 września 1939 i dlatego tej książki na makulaturę oddawać nie wolno! Jest dość obszerna ale czyta się całkiem nieźle.

PS. Zupełnie obok zastanowiły mnie, używane także i dziś w celach "mobilizacyjnych", szerokie dyskusje z jakimiś niszowymi wydawnictwami zachodnimi i wyciąganie szerokich konkluzji na podstawie ich publikacji. Propaganda nie zmienia się pomimo pozornych zmian ustrojów.

Do książki Marii Turlejskiej podchodziłem z pewną nieufnością, bo bałem się, że książka mająca pierwsze wydanie pod koniec lat pięćdziesiątych będzie jednym wielkim zbiorem propagandy. I do pewnego stopnia moje obawy były uzasadnione: już na początku znajduje się nawiązanie do protestów z lat 1936-1937 z bardzo mocnym podkreśleniem kluczowej i pozytywnej roli KPP w tych...