Spoglądanie za siebie nie musi przypominać powtórnie przeżywanych snów z czasów młodości. To nie jest opowieść w której walka dobra ze złem trwa tylko po to, aby to pierwsze ostatecznie zwyciężyło. Dlatego lubię, kiedy o dochodzeniu do dojrzałości nie pisze się nonszalancko. Uchwycenie ducha czasów to wielka sztuka i nie każdemu udaje się wiernie odzwierciedlić zależności pomiędzy tym co prywatne a tym, co publicznie nas otaczając nadaje charakter epoki w której żyjemy. Początki życia Doris Lessing przypadają na lata II wojny światowej i okres ją poprzedzający. Oczywiście można by uważać, że angielska pisarka trafiła w tym wojennym piekle na wyjątkowo sprzyjające okoliczności, w końcu nie mieszkała w Europie ale w pozostającej z dala od zawieruchy południowej Afryce. Jednak to tylko pozory, bo kto tylko się dobrze wczuje w klimat opisywanych przez Lessing wydarzeń ten pozna, że rewolucję można mieć nie tylko wokół siebie ale też w swoim wiecznie poszukującym sercu.

Zwierzenia noblistki wydały mi się próbą balansowania pomiędzy zuchwałością a intymnością. Tak wiele tu uczuciowej ekwilibrystyki na tle często krępującej prywatności, graniczącej wręcz z ekshibicjonizmem. Nie chcę nikogo oceniać, nie mam do tego prawa. Postępowanie i poglądy Doris Lessing w dużej mierze naznaczone były piętnem czasów w których przyszło jej żyć. Prawo. Zasady. To wszystko było tak krępujące, że aż się dziwię jej dużej wytrwałości. Wierzę, że dziewczyna z farmy zrobiła i tak wystarczająco dużo aby przełamać otaczające ją stereotypy a jej wkład w nauczanie rozpoznawania przez ludzi swoich uczuć jest niebagatelny. A jeśliby ktokolwiek miał coś przeciwko jej miłościom, to niech najpierw się zastanowi nad swoim życiem i nad tym, jak skomplikowane ono pisze scenariusze.

W co wierzyła Doris Lessing? Zapewne w równość, nie da się tego ukryć zarówno w tej, jak i w pozostałych napisanych przez nią książkach. Motywem przewodnim tej autobiograficznej powieści niech więc zostaną równouprawnienie do spółki z egalitaryzmem. Oczywiście nie trzeba już tym samym wspominać o sprawiedliwości, którą Lessing nosiła głęboko w sercu. Ponieważ wydaje mi się, że jej działania tak często były nacechowane emocjonalnością, że to właśnie serce zaczęło rządzić rozumem. Nuda i bunt. Te dwa nierozłączne elementy życia stanowiły motory napędowe, kształtujące jej życiową postawę. Drugi bez tego pierwszego nie był możliwy. Dlatego też określiłbym historię młodej pisarki jako momentami romantyczny poemat z dużą dozą rewolucyjności.

Droga do osiągnięcia pewności siebie kosztowała Doris Lessing wiele wyrzeczeń. Surowość czasów jej w tym nie pomagała a narzekanie nie było w jej stylu. Walczyła o wolny od rasizmu świat i myślę, że z upływem życia zaczęła w tym celu wykorzystywać swój cały pisarski potencjał. Były też chwile, kiedy wierząc w utopię obrała niewłaściwy z punktu widzenia naszych czasów kierunek. Historia jej to wybaczy. Zresztą moim zdaniem stanowiło to jedynie epizod długiego i poświęconego prawdzie życia. Czego mi będzie brakować po tej wyprawie na szlaki wewnętrznej przebudowy jednej z największych pisarek? Trawiastego weldu i afrykańskich przestrzeni, przycupniętej na skraju buszu wielkiej odwagi. Ponieważ Doris Lessing zawsze cechowała dyscyplina i umiejętność dystansowania się od otaczającej ją rzeczywistości.

Spoglądanie za siebie nie musi przypominać powtórnie przeżywanych snów z czasów młodości. To nie jest opowieść w której walka dobra ze złem trwa tylko po to, aby to pierwsze ostatecznie zwyciężyło. Dlatego lubię, kiedy o dochodzeniu do dojrzałości nie pisze się nonszalancko. Uchwycenie ducha czasów to wielka sztuka i nie każdemu udaje się wiernie odzwierciedlić zależności...