Zapewne już o tym wspominałem, drodzy Państwo, ale przypomnę: osobiście identyfikuję się ze słowami Waltera Benjamina – rozsławionymi potem dodatkowo przez eseje Susan Sontag – o narodzinach pod znakiem Saturna. Znaczy to mniej więcej tyle, że wśród przelewających się we mnie humorów dominuje czarna żółć, której wyrazu szukam w literaturze – literaturze krążącej wokół tragedii, literaturze przygnębiającej i zwyczajnie smutnej. Ale przecież i tacy ludzie – a może oni (my) przede wszystkim – potrzebują pocieszenia. Takiego choćby, jakim są „Nowiny ze świata”.

Uwielbiam rozbuchane narracje – rozciągające się na lata, bawiące się detalem, powoli zmierzające w nieokreślonym kierunku. Takie dokładnie, których przeciwieństwem jest tekst Paulette Jiles. Ta krótka powieść drogi jest bardzo skupiona, surowa, banalnie wręcz prosta na poziomie fabularnym. Stary człowiek, specjalizujący się w rozgłaszaniu tytułowych wiadomości po Teksasie, zostaje zatrudniony, nieco przypadkowo, do odwiezienia odzyskanej indiańskiej branki do jej niemieckich krewnych żyjących w okolicach San Antonio. I tyle – „Nowiny ze świata” to zapis ich wspólnej podróży z kilkoma przystankami, jedną strzelaniną, garstką spotkanych bohaterów oraz epilog opisujący, co stało się po owej podróży zakończeniu. Warto dodać, że Jiles zapis ten prowadzi z wyjątkową zręcznością, dzięki czemu czytelnik nigdy nie wie, czy kapitan i jego podopieczna kolejnego ranka będą mieli okazję spojrzeć na wschodzące słońce – niebezpieczeństwo wisi nad nimi nieustannie, a świetny warsztat pisarki sprawia, że wydaje się ono namacalne i niemal nieuchronne.

Dlaczego więc nazwałem tę powieść pocieszeniem? Ano ze względu na relację, jaka rodzi się między kapitanem a dziewczynką. Relację wyraźnie podkreśloną przez surowość okoliczności, w jakich powstaje, niemal niemożliwą – kilkukrotnie o tą niemożliwość się ocierającą, gdy mężczyźnie wydaje się, że nie podoła swojej misji – a jednak stworzoną za sprawą obopólnego wysiłku. Dzisiejszy świat zdaje się nieskończenie skomplikowany, wyjątkowo rozmyty pod względem wartości, etycznie niepewny – domaga się przypomnienia o znaczeniu podstawowych cnót, takich jak przestarzała, wyświechtana, rachityczna przyzwoitość. Bo „Nowiny ze świata” to nie tylko droga w sensie geograficznym, to także droga w sensie moralnym. Kapitan Kidd wstępuje na szlak, a jedynym, co może doprowadzić go do celu, jest właśnie przyzwoitość. I choć na owym szlaku pojawiają się poważne przeszkody, to stary mężczyzna za każdym razem postanawia je pokonać zamiast poddać się łatwemu zmęczeniu.

Wyjątkowo ciekawym wątkiem jest także ten poświęcony tożsamości dziewczynki. Kim ona właściwie jest? Amerykanką? Niemką? Indianką? W plemieniu spędziła zaledwie rok, ale wydaje się, że to właśnie ten czas odcisnął na jej umyśle najpoważniejsze piętno. Jiles jest żywo zainteresowana niesamowitą obcością dziecka i obcość tę nieustannie podkreśla – nawet na chwilę nie daje się zwieść popowym pokusom (jak to było choćby w „Synu” Meyera), które każą postrzegać rdzennych Amerykanów jako romantycznych wojowników. Obserwowanie nieustannych prób pogodzenia dwóch zupełnie różnych światów w drobnym dziewczęcym ciele to niezwykłe doświadczenie.

„Nowiny ze świata” to doskonała powieść. Okazuje się – na przekór pozornej prostocie – pełna znaczeń, a za sprawą ukazania narodzin rodzicielskiej miłości potrafi wzruszyć z niepowtarzalną siłą. To nie zdekonstruowany western, lecz uniwersalna przypowieść o podstawowych wartościach, które dają nadzieję nawet w najmroczniejszych czasach.

Bartek Szczyżański