Czesława Miłosza nikomu chyba nie trzeba przedstawiać. Poeta, eseista i pisarz. Noblista. Polak i Litwin, obywatel świata. Niedźwiedź z Grizzly Peak, ostatnie swoje lata spędził w Krakowie. Od 1996 do 2004roku, do chwili śmierci, pracowała z nim w roli sekretarki Agnieszka Kosińska, dziś m.in. edytorka, bibliograf, kustosz mieszkania i archiwum poety. Po ponad 10 latach zmagań z „doświadczeniem Miłosza”, pracą z nim i dla niego, wydała książkę pt. „Miłosz w Krakowie”. W zasadniczej części jest to przejrzany przed wydaniem jej dziennik rejestrujący codzienną aktywność oraz kilka wstępnych interesujących esejów o charakterze jej własnej pracy i pracy Noblisty (np. Jak zostaje się sekretarką noblisty? Jak pracował Czesław Miłosz czyli o warsztacie twórczym). Całość ma ponad 750 stron. I jest to lektura wciągająca, ale nie dla wszystkich – to pewne. Dlatego sięgnąć po nią powinni ci, których postać poety naprawdę interesuje, znają jego twórczość i biografię. A także mają zrozumienie dla reguł zdawania relacji z obcowania z kimś, bo Agnieszka Kosińska chce przekazać Miłosza, nie siebie. Zależy jej bardzo na tym, by dać innym możliwie pełną informację o codziennej aktywności poety, stąd też drobiazgowość notatek, może i czasem zaskakująca.

Uważny czytelnik dzienników bez trudu dostrzeże, że wyłaniający się portret Czesława Miłosza nie jest lukrowany. Praca z nim na pewno nie była łatwa, wymagała oddania niemal zupełnego. A i charakterologicznie nie był poeta człowiekiem otwartym, nie miał daru przyjaźni. Mimo wielu osób, które się przez krakowski dom Miłoszów przewijały, pozostawał w jakimś sensie człowiekiem samotnym. Miał w sobie jakąś naznaczającą go swoistą trwogą komponentę nieszczęścia, wynikającą z wiecznego „nieznośnego niezaspokojenia”. Nie było mu też łatwo w Polsce, która nie wiedziała właściwie i do dziś często nie wie, kim on dla niej jest. Najlepszym tego znakiem zamieszanie związane z pochówkiem poety (ostatecznie spoczął on na Skałce). Trudny Miłosz nie oznacza - oczywiście – Miłosza niesympatycznego, choć i takowy bywał. Agnieszka Kosińska wyraźnie wyczuwa, że poeta tak wrażliwy na obecność zła w świecie okupił swój geniusz jakimś deficytem emocjonalnym. Może i dlatego też okazał się zupełnie niewrażliwy na inne rodzaje sztuk niż literatura. W pewnym momencie rozważa dla siebie autorka naukę wyciągniętą z obserwowania Miłosza: iść do przodu jak słoń w dżungli. Może to cena wielkości?

Czesław Miłosz wedle Agnieszki Kosińskiej to człowiek „wściekle niezależny”, którego życiowe wybory wynikają właśnie z potrzeby ochrony tejże niezależności. Lata spędzone z Czesławem Miłoszem określa ona jako „bycie w łodzi podwodnej”. Na pewno obcowanie z taką osobowością nie pozostaje dla człowieka obojętnym.

Tym bardziej, że to nie tylko Miłosz. Można odnieść wrażenie, że Agnieszka Kosińska była sekretarką całej rodziny Miłoszów. A relacje w niej nie były łatwe. W tych notatkach aż czasem podskórnie buzuje, ale ostatecznie jest w nich sporo dyskrecji i nie pozwala sobie autorka na oceny.

Poeta był bardzo aktywnym człowiekiem, aktywnym intelektualnie. Pracującym twórczo do samego końca. Z pewnych osobistych względów najbardziej przemówiły do mnie notatki związane z umieraniem Czesława Miłosza. Są one niezwykle stonowane, bo śmierć jest w nich naturalnym i nieubłaganym etapem życia.

Książka zakończona jest indeksem nazwisk i tytułów. Co za bogactwo! Moja recenzja nie przekazuje w żaden sposób napiętego kalendarza Miłosza. A w dziennikach można znaleźć ślady wielu interesujących zdarzeń: pracy literackiej, spotkań, dyskusji, konferencji. W tym czasie Czesław Miłosz otrzymał na przykład literacką Nagrodę Nike. Jego osobiste życie także naznaczone było ważnymi momentami. W 2002r. zmarła jego druga żona Carol.

Książka nie uniknie dyskusji. Niezgody na niektóre zapisy, nawet niekoniecznie dotyczące samego Miłosza. Cóż, nigdy chyba żaden wielki intelektualista nie był świętym.

Justyna Radomińska

*Cytat z wiersza Cz. Miłosza Ars poetica?