W „Legendzie o samobójstwie” David Vann gra na ludzkich emocjach, ale jeszcze bardziej na zwyczajnej ludzkiej ciekawości. To paradoks, biorąc pod uwagę fakt, że książka daleka jest od oczywistości, co więcej - granica pomiędzy tym, co się wydarzyło, a co nigdy nie miało miejsca nieustannie się zaciera. Pomiędzy pierwszą, a ostatnią stroną, w różnych wersjach tej samej historii, pojawiają się zamierzone sprzeczności i nieścisłości, co czyni z tej lektury ciekawą kompilację prawdy i fikcji. Mimo wszystko, tych sześć opowiadań składających się na „Legendę o samobójstwie” dalej sprawnie funkcjonuje jako całość, tak długo jak łączą ją wspólni bohaterowie i wspólny temat.

Historią, którą David Vann przerobił już na wszystkie możliwe sposoby (nawet jeśli nie bezpośrednio w książce to na pewno w swojej głowie) jest tragiczna śmierć ojca - samobójstwo, o czym informuje nas już tytuł. Wydaje się, że to jednak bardziej opowieść o tych, którzy pozostali i którzy dalej muszą z tym z żyć, jak właśnie sam autor po stracie rodzica. W swoich opowiadaniach wraca on najpierw do czasów, gdy miał jeszcze ojca. Tragedia wciąż jednak jest blisko: „wyczuwałem, z pewnością, którą czasem miewają dzieci, że nie będzie już moim ojcem zbyt długo”. Punktem kulminacyjnym „Legendy” staje się wspólny wypad ojca i syna na alaskańskie pustkowie, gdzie wspólnie mają spędzić rok. A biorąc pod uwagę niestabilność starszego z nich, nie może z tego wyniknąć nic dobrego. Rozgrywające się tam nagłe wydarzenia stają metaforą gniewu albo niezgody i chyba tak należałoby je odczytywać. Po tej rewolcie zawartej w drugiej części "Wyspy Sukkwan" przychodzi wreszcie czas na ostateczne pojednanie.

Nie jest tajemnicą, że za wszystkimi opowiadaniami zawartymi w „Legendzie o samobójstwie” kryją się prawdziwe wydarzenia. Nie chodzi tylko o śmierć ojca autora, ale też o inne poboczne wątki. Gdy David Vann miał trzynaście lat nie zgodził się - ze strachu - na wspólny wyjazd z ojcem, który dwa tygodnie później odebrał sobie życie. Wkrótce nastoletni David próbuje się z tym uporać poprzez „zabawy” z bronią („Kawał drewna leżący pod łóżkiem, pełen kul, sugerował, że chłopiec nie tylko strzelał z 22., ale być może robił to nawet w domu”). Istotną rolę, choć w książce raczej epizodyczną, odegrała też macocha Vanna, która straciła oboje rodziców (właścicieli „pokaźnej kolekcji strzelb i pistoletów”) na krótko przed śmiercią męża. Cóż, trudno o lepszy argument przeciwko swobodnemu dostępowi do broni w Stanach niż właśnie ta książka. To naprawdę rzuca się w oczy - wyjątkowo dużo tutaj broni i tyle samo tragedii przez nią spowodowanych.

„Legenda o samobójstwie” ma swoje momenty, do których akurat ja zaliczam pierwszą połowę książki. Dalej pisarz zmienia zupełnie perspektywę, wrzucając nas w wir wydarzeń, których dosłowność jest zbędna, podczas gdy głębia psychologiczna raczej znikoma. A może po prostu nie tego się spodziewałam, ale chyba nikt się tego spodziewał. Jeśli element zaskoczenia decyduje o wartości książki, to Vann może sobie pogratulować pomysłu. Dla mnie, jak zwykle najważniejsza pozostaje szczerość, a dopóki autor pisze stricte o sobie i własnych doświadczeniach to myślę, że warto go czytać.

Cytaty za autorem

Anna Aniszczenko