Wydaje mi się, że na obecnym rynku książki powieści z tytułami dłuższymi niż jedno czy góra dwa słowa są skazane na komercyjną porażkę albo co najmniej uznawane za niemodne. I w tej rzeczywistości książkowej nagle objawia mi się „I sprawisz, że wrócę do prochu” – debiut angielskiego małżeństwa pisarzy tworzących pod pseudonimem Ambrose Parry.

Zapowiadane przez wydawcę i chwalone przez znanych pisarzy kryminalnych wiktoriańskie klimaty, ciekawa graficznie okładka oraz miła niespodzianka wewnątrz niej – tłoczona złotym drukiem mapa XIX-wiecznego Edynburga – dają nadzieję na ciekawą treść. Czy niespotykane rozwiązanie tytularne i graficzne idzie w parze z jakością treści? Przekonajmy się!

Edynburg u schyłku XIX wieku to miasto, w którym giną w tajemniczych okolicznościach prostytutki, a zgony przy porodach i amputacje kończyn na żywca są chlebem powszednim lekarzy, którzy dopiero odkrywają eter i chloroform jako substancje znieczulające. W tak niesprzyjających – z naszej, współczesnej perspektywy – okolicznościach przyszło ukończyć medycynę Willowi Ravenowi, który niczym wygrywając w totka, dostaje się na praktykę do jednego z najznamienitszych obywateli miasta – doktora Simpsona.

Wywodzący się z nizin społecznych Raven, na dodatek tonący w długach po udzieleniu finansowej pomocy swojej przyjaciółce Evie – zmarłej w dziwnych okolicznościach prostytutce – trafia do świata, w którym służba otwiera drzwi, a kilkudaniowe obiady są podstawiane pod nos. W domostwie Simpsona poznaje Sarę Fisher, z którą po początkowych animozjach zaczyna łączyć go wspólnota interesów, zawierają więc sojusz. Raven chce odkryć przyczynę zgonu Evy, a Sara chce uniknąć losu znajomej pokojówki – samobójstwa wygnanej ze służby Rose.

W międzyczasie poznajemy intrygi doktora Beattie, który stara się o rękę Miny, pani, której służy Sara, oraz wielkoduszność doktora Simpsona, który leczy nie tylko najzamożniejszych z socjety Edynburga, ale też najuboższych, i to za darmo! W przychodni Simpsona Sara zarządza kolejką pacjentów i wykonuje czynności pielęgniarskie, bo niestety – pomimo oczytania i rozległej znajomości chemii i medycyny – ze względu na płeć może tylko pomarzyć o innych aspiracjach niż małżeństwo.

Takie czasy, można by rzec, i są one przedstawione bez upiększenia – jest pełno śmierci, rozciętych powłok ciała, cierpienia, brudu i smrodu. W końcu nie było kanalizacji ani cesarskiego cięcia, a przestępczy półświatek wykorzystywał ciemnotę najbardziej zdesperowanych kobiet. Mowa tu nie tylko o pospolitych złodziejaszkach i rzezimieszkach, bo przedstawiony wielebny Grissom jednoczy wokół siebie zwolenników literalnego traktowania Biblii, według której kobieta za wszelką cenę ma cierpieć przy połogu. Czy Willowi i Sarze uda się odkryć, kto stoi za śmiercią młodych kobiet, które łączą wykręcone członki ciała po śmierci i to, że były w ciąży?

Powieść czyta się nie dla akcji, bo nie zapiera ona aż tak bardzo tchu w piersi, a intryga kryminalna jest dość prosta. Czyta się dla przyjemności i delektowania się językiem i klimatem. Jeśli ktoś lubi wiktoriańską stylistykę językową i mroczne klimaty nieco przerażających czasów XIX wieku, to nie będzie ani przez moment zawiedziony lekturą. Z bohaterów znacznie bardziej do gustu przypadła mi Sara niż Will. Ciekawość świata, bystrość i cięty język Sary nie czynią jej wcale drugoplanową postacią powieści, a żeby nie było banalnie, partnerujący jej Will też nie jest czarno-biały – popełnia błędy i przeżywa rozterki moralne. Co jest też ogromnym atutem powieści, to że nie jest to tylko czysta fikcja literacka, bo opisy medycznych przypadków są przedstawieniem trudnych, ale prawdziwych początków anestezjologii.

To naprawdę wciągający i niezwykle udany debiut! Może nieco mało tu kryminału, ale dla wielbicieli powieści o wiktoriańskiej Anglii oraz czytelników zafascynowanych historią medycyny bądź tajemnicami XIX-wiecznego edynburskiego społeczeństwa i rolą kobiety w tymże – pozycja must have! Polecam!

Alicja Klebba