Éva Janikovszky była słynną węgierską autorką książek dla dzieci i dorosłych. Częstym jej współpracownikiem był ilustrator László Réber, a duet ten stworzył kilkanaście świetnych książek, przetłumaczonych na 35 języków. W Polsce ukazały się nakładem Naszej Księgarni cztery książki tej pisarki: „Jestem już przedszkolakiem” (1982 i 1986) i „Jestem już pierwszakiem” (1986) z ilustracjami Marii Uszackiej oraz „Chciałbym wiedzieć” (1970) i „Gdybym był dorosły” (1970, 2004, 2015) z ilustracjami wspomnianego László Rébera. W tym roku, dokładnie pół wieku od premiery, ukazało się wznowienie ostatniej książeczki, która – w odróżnieniu od pozostałych – jest najbardziej aktualna i najmniej się zestarzała.

Autorka wymyśliła genialną w swej prostocie opowieść: dziecko-narrator dzieli się z nami swoimi bolączkami, których przysparzają mu dorośli - strofujący i wymagający posłuszeństwa, rozsądku i przewidywania wszelkich możliwych nieszczęść. A przecież jest jasne, że żadne fajne dziecko nie jest rozsądne, bo (…) o wiele zabawniej jest być NIEGRZECZNYM (...)* i Mały bohater bezlitośnie wymienia wszystkie polecenia i uwagi słyszane od dorosłych i, trzeba przyznać, gdy przeczyta się je hurtem to się człowiek (w wieku od lat 5 do 138) zastanawia, czy faktycznie mają one jakiś sens i czemu (komu) służą. Oczywiste jest bowiem, że nie dziecku. Przekorny narrator puszcza następnie wodze fantazji i przedstawia swoje pomysły na korzystanie z uroków dorosłości, gdy wreszcie będą one w jego zasięgu. Skoro dorośli mogą sami decydować dlaczego nie skorzystać z możliwości świetnej, niczym nieskrępowanej zabawy? Mały dorosły in spe marzy też o rodzinie – żonie, dzieciach, które będą miały zupełnie inne życie niż on. Pod koniec jednak dochodzi do zaskakujących spostrzeżeń i zostaje z pewnym pytaniem.

Ten świetny utwór zawiera nie tylko dziecięce marzenia, plany na przyszłość i bystre obserwacje, ale także, nosząc wyraźnie odciśnięty ślad osobowości bystrego dziecka, doskonale odbija w krzywym zwierciadle wady ludzi uważających się – jako dorośli - za osobników dojrzałych. Można by było bowiem wybaczyć rodzicom, dziadkom czy innym opiekunom ich wymagania, gdyby równoważyła je zabawa czy czas spędzany z dzieckiem. Książkowi bohaterowie obserwacji inteligentnego małego człowieka korzystając ze swojej nad nim władzy, sami nie wykazują jednak ani radości ze swojej wolności, ani ochoty do zabawy. Czyżby w swojej dojrzałości zapomnieli nie tylko o tym, czemu służy ich siła, ale także o tym, co jest najważniejsze?

Dzięki dziełu węgierskiej autorki przypomnieć można sobie własną fantazyjną listę dorosłych przyjemności: czytanie pod kołdrą przez całą noc, nie czesanie włosów nigdy przenigdy, zjeżdżanie na sankach sto razy z tej samej górki, robienie widoczków ze szkła, liści i kwiatków przez cały dzień, kapanie się w morzu od rana do samej nocy, zjadanie dziesięciu batoników jeden po drugim, spanie co drugi dzień, spożywanie na obiad oranżady w proszku, codzienne dostawanie nowych bajek (ha! tu się poniekąd sprawdziło), całowanie obcych psów i kotów, huśtanie się do utraty tchu, zwisanie na trzepaku głową w dół przez trzy godziny z rzędu, zabawa w sklep ze środkiem płatniczym w postaci cukierków z całym osiedlem oraz urodziny co trzeci dzień i Mikołaj co czwarty (a co drugi niedziela i lody, oczywiście!). Coś pominęłam? Dopiszcie, proszę!

Interesujące może być przeczytanie także „Chciałbym wiedzieć” tej autorki oraz „Kiedy będę duży, to zostanę dzieckiem” Macieja Blaźniaka, które tworzą ciekawy tryptyk. Recenzowana tu publikacja bez wątpienia stanowi najciekawszy element tej układanki. Tom doskonale sprawdza się w lekturze z małym czytelnikiem jak i z innym opiekunem tegoż. Z prostym tekstem fantastycznie współgrają pomysłowe rozwiązania typograficzne (zmiany czcionki i kierunku tekstu) oraz zabawne, przypominające dziecięcą kreskę ilustracje, inspirujące do własnej kreatywności plastycznej. Treść może być nie tylko świetną zabawą, ale także (a może powinnam napisać - i także) okazją do wymiany opinii czy wymyślenia własnej twórczej wyliczanki. Zaczynamy? Gdybym była dorosła to…

PS Podpowiedź dla dzieci: ta książka to doskonały prezent na Dzień Matki, Ojca, Babci i Dziadka. A może nawet na Dzień Nauczyciela?

Jowita Marzec

* Cytat pochodzi z recenzowanej książki