Cóż można powiedzieć o książce, która zasługuje na miano dobrego thrillera? Z pewnością podstawą jest w tej kwestii napięcie, które utrzymuje się w odpowiednim natężeniu od pierwszej aż po ostatnią stronę. Wiele osób twierdzi, że źle jest również, kiedy w fabule ciągle coś się dzieje i to w zatrważającym tempie, ponieważ nie sposób wtedy utrzymać jakości opowiadanej historii, a i z wiarygodnością nie bywa wówczas najlepiej. Wiele w tym prawdy, ale autorzy muszą być równocześnie niezwykle ostrożni, kiedy próbują uniknąć przeładowania swoich dzieł zbyt wieloma nagłymi zwrotami. Zdarza się bowiem nierzadko, że błądzą w zupełnie przeciwnym kierunku i wypuszczają na rynek coś, co kolokwialnie nazywane bywa „flakami z olejem”. Gdzie leży zatem recepta na sukces?

Craig Russell przygotował się do pisania „Czynnika diabła” perfekcyjnie, zgłębił tajniki mitologii słowiańskiej, poznał kulturę środkowoeuropejską, historię ostatnich lat przed wybuchem drugiej wojny światowej oraz podstawy psychologii jungowskiej. Czy to wystarczyło, by jego książka stała się wybitna? Otóż nie. Jest jedynie poprawna, a takich nie zapamiętuje się na lata.

W treści zawarto z jednej strony zbyt dużo detali psychologicznych, oszczędzając czytelnikom krwawych opisów zbrodni z piekła rodem (niestety). Tytuł sugeruje jednak, że z takimiż będziemy mieli do czynienia, a kiedy w połowie książki orientujemy się, że chyba nic się w niej nie wydarzy, dalsza lektura staje się pasmem udręki. Nawet jedyna prawdziwa konfrontacja mordercy z ofiarą, na jaką autor sobie pozwolił, szybko zostaje zepsuta. Jest zbyt grzecznie, merytorycznie i w gruncie rzeczy przewidywalnie. Całe zapowiadane zło, które miało się chować pod ludzkim obliczem, okazało się jedynie dobrym chwytem marketingowym.

Czy mogę zatem pochwalić „Czynnik diabła”? Z pewnością nie, jeśli mam tę książkę postrzegać jako thriller. Nie domyśliłam się co prawda, kto okaże się ostatecznie zabójcą, a właściwie obstawiałam zupełnie kogoś innego i to przez większość książki. Nie zaprzeczę również, że przez pierwsze sto stron czułam wielkie podekscytowanie i pragnęłam wracać do lektury w każdej wolnej chwili, ale te emocje szybko zastąpiły irytacja i znużenie. Nie otrzymałam prawdziwych opisów zbrodni, na które czekałam, nie czułam czającego się za mną zagrożenia ani tym bardziej za bohaterami. Wszystko było pod zbyt dużą kontrolą, każdy niepoczytalny pacjent szpitala dla obłąkanych był dobrze unieruchomiony i chętny do współpracy. Po prostu psychiatryczna utopia, nie thriller.

Zabrakło mi emocji, które przeżywały ofiary. Wszystko poznajemy z opisów policyjnych oględzin albo relacji morderców zamkniętych w szpitalu psychiatrycznym. Autor zrezygnował natomiast z najlepszej w mojej opinii okazji do zagrania na emocjach czytelników, jaką jest strach osaczanej przez napastnika ofiary – obserwowanej, słyszącej skradanie się nieznajomego, w końcu napadanej i przeżywającej potworności, o których w „Czynniku diabła” dowiadujemy się niestety od osób trzecich (z niewielkimi wyjątkami). Szkoda.

Jeśli więc istnieje przepis na dobry thriller, to Craig Russell wcale go nie zna albo po prostu nie potrafił zastosować. Zawiódł mnie zupełnie. Mimo że bardzo lubię książki podejmujące tematykę słowiańskich wierzeń i przesądów, to ta forma nie sprawiała mi żadnej frajdy.

Izabela Straszewska