Jak to dobrze, że są książki. Jak to dobrze, że są takie książki, które składają się z tekstów prasowych, które zbierają felietony i reportaże z wielu lat. Gazet dziś mało kto czyta, starych gazet zupełnie nikt, a taka lektura jest jak wejście po raz drugi do tej samej rzeki, opis świata, który przeminął, ale który stworzył ten nasz dzisiejszy. Czy ten obecny świat jest lepszy? Nie wiemy, ale z tych starych reportaży dowiadujemy się, że ten miniony nie był taki zły, gdy spojrzeć nań z dystansu. Tak jest w przypadku książki Marcina Kołodziejczyka „Bardzo martwy sezon”, zbioru reportaży, które pierwotnie ukazywały się w rubryce „Na własne oczy” Tygodnika Polityka w latach 2000-2014.

Ciekawi mnie inspiracja Kołodziejczyka dla jego reportaży. Pierwszy tekst prezentowany w książce pochodzi z 2000 roku, natomiast w 1998 roku powstał film dokumentalny Ewy Borzęckiej zatytułowany „Arizona”. Film przedstawiał mieszkańców popegeerowskiej wsi Zagórki, którzy czekają na Godota i spożywają wino marki „Arizona”. Ten reporterski dokument stał się inspiracją dla wielu dzieł. Mówiąc, że stał się inspiracją, mam na myśli to, że był pierwszy. Później powstawały takie filmy jak na przykład „Pieniądze to nie wszystko” Machulskiego czy „Zmruż oczy” Jakimowskiego (zresztą o aktorze innego filmu Jakimowskiego „Sztuczki” jest jeden z reportaży „Bardzo martwego sezonu”), gdzie wyrażona została już swego rodzaju moda, by ludzie kultury i biznesu nieśli swój kaganek oświaty i postpozytywistycznie ulepszali, edukowali, naprawiali polską wieś. Reportaże Kołodziejczyka idą tym tropem.

„Sceny kulturalne we wsi mazurskiej”, „Pod sklepem”, „Porno dla ubogich”, „Opakuj i sprzedaj swoją wieś” to tylko niektóre tytuły tych reportaży. Już one wprowadzają nas w świat prowincjonalnych tematów, które zawsze polskiego czytelnika będą cieszyć, bo „wsi spokojna, wsi wesoła” jak wiadomo z serialu „Ranczo”. W tych reportażach jest nadzieja i beznadzieja, jest dobro i małe, wredne wiejskie zło, jest inny, zacofany świat jak z kart Stasiuka i jest pragnienie zmiany i nowoczesności.

Teksty, składające się na ten tom, nie są poświęcone jedynie tematyce wiejskiej. Pojawia się tutaj także krajobraz postindustrialnych zgliszcz, pozostałych po upadłych zakładach, które także są widmami słusznie minionego okresu PRL. Zawsze za tymi obrazami stoi pytanie, co się tutaj wydarzy, co będzie dalej. Kołodziejczyk w kilku tekstach podąża śladem ludzi, którzy ruszają z miejsca, podróżują, by odnaleźć swoje nowe miejsce w życiu, by wyrwać się z beznadziei, która może i jest poetycka, ale tylko dla kogoś, kto patrzy na to z boku. „Z daleka widok jest piękny” - tak zatytułował swój film o polskiej wsi Wilhelm Sasnal i to jest dobry tytuł.

Tak już mam, że jak film lub książka jest o wsi to jestem kupiony. „Chłopów” czytałem trzy razy, a „Ziemia obiecana” to była droga przez mękę. Kocham „Wesele” Wyspiańskiego, Wajdy i Smarzowskiego. Jestem typische polnische redneck, który inhaluje się disco-polo, klubami bara bara riki tiki tak, statuą ze Świebodzina, Radiem Maryja, Sanktuarium w Licheniu i całym tym pisowskim wstrząśniętym niezmieszanym folklorem Polski numer B, C, a nawet D. To dlatego lektura reportaży Marcina Kołodziejczyka sprawiła mi dziką rozkosz. I wszystkim tym, którzy kochają polskie antysielanki książkę tę polecam i zachwalam.

Tylko jak czerw drąży me mroczne korytarze pytanie, po co polski inteligent, literat jedzie na wieś? Zobaczyć tę prawdę polską i siermiężną, zmierzyć się z nią i z samym sobą? A może wybić się na fejmie polskiej wiochy? Czepiam się, bo „Bardzo martwy sezon” to dobra literacka robota, a to przecież najważniejsze.

Dobrze się stało, że takie teksty trafiają do książek, dobrze się dzieje, że możemy powrócić do tych lat całkiem niedawnych ale przecież odległych, by zobaczyć jak zmienił się polski krajobraz. Takie spojrzenie z dystansu ma dużą moc i dużo potrafi nam uświadomić.

Sławomir Domański