Dziennik Anne Frank czytałam kilka lat temu, ale niedawno obejrzałam doskonały film “Anne Frank – Historie równoległe”, gdzie narratorą była aktorka Helen Mirrer, więc przypomniałam sobie dokładnie całą tragiczną historię rodziny Franków. Dlatego kiedy tylko w księgarniach pojawiła się książka “Kto zdradził Anne Frank” autorstwa Rosemary Sullivan, od razu ją kupiłam.Wcześniej czytałam biografię córki Stalina, napisaną właśnie przez tę autorkę i wiedziałam, że skoro książka wyszła spod jej pióra, to będzie na bardzo wysokim poziomie. I nie zawiodłam się. Nastoletnia Anne Frank zasłynęła na cały świat swoim dziennikiem, pisanym w oficynie amsterdamskiego mieszkanka, gdzie ukrywała się razem z rodzicami, siostrą i przyjaciółmi rodziny (łącznie 8 osób) przed nazistami. W tym czasie Holandia znajdowała się już pod okupacją Niemiec i bezwzględnie ścigano rodziny żydowskie, wywożąc je do obozów zagłady, usytowanych w wielu miejscach Europy. Rodzinie udało się ukrywać w tym mieszkanku przez ponad dwa lata, jednak 04.08. 1944 roku ktoś ich zdradził i wydał Niemcom. Cały świat zadawał sobie pytanie, będące tytułem tej książki, czyli: “Kto zdradził Anne Frank”? Domysły były różne, ale w tamtych czasach nie udało się w stu procentach wskazać winnego. A może po prostu z jakichś powodów zatajono tę informację? Po tak wielu latach latach od tamntych wydarzeń, emerytowany agent FBI Vincent Pankoke decyduje się podjąć dochodzenie w sprawie tajemniczej zdrady. Dobiera sobie odpowiedni zespół ludzi, którzy mają mu pomóc w rozwiązaniu tej zagadki. Obecnie dysponują elektoronicznymi archiwami, dostępem do wielu tradycyjnych archiwów i baz danych, ale problem w tym, że czas zaciera ślady, a świadkowie tamtych wydarzeń od dawna nie żyją. Jednak udaje się odnaleźć potomków niektórych z nich czy nawet bardzo nieliczne, żyjące jeszcze osoby, które mieszkały wówczas w sąsiedztwie rodziny Franków lub w jakiś sposób były z nimi powiązane. W książce wiele razy wraca się do przeszłości, do tego, co musiała przejść zarówno rodzina Franków jak i wiele innych żydowskich rodzin, narażonych każdego dnia na szykany, wywózki i śmierć. A jednocześnie współcześnie jest prowadzone śledztwo w sprawie tego, kto wydał rodzinę Franków. Grupa dochodzeniowa, przekopując się przez tony archiwalnych materiałów, natrafia też na dokumenty, które świadczą o tym, że istnieli ludzie, którzy wydawali Żydów w zamian za pieniądze. Zachowały się nawet kwity, poświadczające kto kogo wydał i ile pieniędzy za to otrzymał. Podobno stworzono specjalny program motywujący do polowania na Żydów, a tą motywacją były między innymi pieniądze. Wstrząsające... Trudno sobie w ogóle wyobrazić jak musieli się czuć ludzie, żyjący w osiem osób na tak małej przestrzeni, nie mogący nigdzie wyjść, popatrzeć przez okno, zaczerpnąć świeżego powietrza. Gdzie tu miejsce na intymność, prywatność, jakiś komfort życia?... Ta oficyna stała się na pewien czas ich wybawieniem, schronem, ale również więzieniem. Grupa śledczych “prześwietliła” też szczegółowo życiorysy potencjanych podejrzanych o zdradę rodziny Franków. Chociaż książka jest oparta na faktach historycznych i dotyczy żmudnego i trudnego śledztwa, to czyta się ją jak powieść sensacyjną. Nie mogłam oderwać się od lektury. W środku jest sporo bezcennych zdjęć rodziny Franków, ale również kilka fotek dokumnetujących toczące się śledztwo. Nie tylko grupa badawcza wykonała kawał dobrej roboty, pracując nad rozwiązaniem tej sprawy, ale również Rosemary Sullivan w bardzo rzetelny i niezmiernie interesujący sposób opisała wszystko w swojej ksiażce. No i najważniejsze pytanie, które brzmi: czy badaczom udało się bezdyskusyjnie i stu procentowo wskazać winnego czy winnych zdrady, przez którą śmierć poniosła prawie cała rodzina (ocałał tylko ojciec – Otto Frank) Franków? A może nikt ich nie zdradził, tylko Niemcy odkryli ich kryjówkę zupełnie przypadkowo? O tym przekonacie się sięgjąc po ksiażkę, a naprawdę warto. Całości dopełnia jeszcze piękna szata graficzna i okładka z Anną Frank i fragmentem amsterdamskiego mieszkania, w którym tyle czasu ukrywała się rodzina Franków z żydowskimi przyjaciółmi. Lektura trudna emocjonalnie, bo przez cały czas mamy świadomość, że przecież to nie musiało skończyć się tak tragicznie, że ta rodzina tak bardzo walczyła o przetrwanie, że istniało jeszcze kilka innych możliwości aby ocaleć (na przykład wyjazd córek do ciotki mieszkającej w Anglii), wcześniej zaplanowana i zrealizowana emigracja całej rodziny za granicę, jednak albo ktoś jednym donosem przekreślił całe życie tych ludzi, albo sprawił to okrutny przypadek. Jak było naprawdę - tego z oczywistych względów wam nie zdradzę. Całość mocna, poruszająca, głęboko zapadająca w pamięć i raniąca serce. Na koniec chciałabym przytoczyć cytat z dziennika Anne Frank (umieszczony również w tej książce), który bardzo dokładnie oddaje charakter tego, co się aktualnie dzieje na świecie: "W ludziach jest teraz żądza niszczenia, żądza zabijania, mordowania i wściekłości i tak długo, jak długo cała ludzkość, bez wyjątku, nie przejdzie wielkiej metamorfozy, wojna będzie szaleć". Słowa, które napisano kilkadziesiąt lat temu, a które opisują obecną sytuację w Europie i na świecie. Cóż więcej dodać?...