Zamieć
- Kategoria:
- kryminał, sensacja, thriller
- Cykl:
- Glatz (tom 3)
- Wydawnictwo:
- Sine Qua Non
- Data wydania:
- 2021-05-19
- Data 1. wyd. pol.:
- 2021-05-19
- Język:
- polski
- ISBN:
- 9788382102345
- Tagi:
- literatura polska kryminał retro Kłodzko
Hrabstwo Kłodzkie kilka lat po wojnie. Kraina Pana Boga stoi u progu kryzysu, który dotyka Republikę Weimarską. Mroźna zima skuła lodem malownicze okolice Kłodzka, Bystrzycy Kłodzkiej i Lądka Zdroju. Malownicze krajobrazy stają się scenerią brutalnych zbrodni. To zapowiedź ciężkich czasów dla społeczności hrabstwa. Klucz do rozwiązania zagadki morderstw tkwi w przeszłości, może mieć jednak decydujący wpływ na przyszłość i losy wielu ludzi. Wraz z roztopami nadchodzi nowa rzeczywistości dla mieszkańców Glatz.
Śnieżnik, zima 1923 roku. Miejscowy przewodnik odnajduje na szczycie Wieży Wilhelma zwłoki turysty okaleczone w okrutny i przemyślny sposób. Tego samego dnia zostaje zamordowany ceniony naukowiec. Zabójca w pozostawionej wiadomości przedstawia się jako bohater lokalnych legend, Duch Gór, Rübezhal.
Do prowadzenia sprawy zostaje wyznaczony szef Kłodzkiego Wydziału Kryminalnego nadwachmistrz Franz Koschella. Szybko staje się jasne, że Rübezahl wybiera ofiary nieprzypadkowo, a tropy prowadzą do podberlińskiego szpitala w Beelitz.
Na drodze kłodzkiego policjanta staje dawny znajomy, wojskowy śledczy, kapitan Wilhelm Klein. Koschella jest pewien, że klucz do ujęcia sprawcy tkwi w jego przeszłości. Wie, że konfrontacja z Kleinem jest nieunikniona, a prawda, którą dzięki niej odkryje, okaże się brzemienna w skutki.
Porównaj ceny
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Mogą Cię zainteresować
Oficjalne recenzje
Powrót Ducha Gór
W zeszłym roku, podczas urlopu, postanowiłem odwiedzić Kłodzko. Nie wiem, czy kiedykolwiek bym tam pojechał, gdyby nie Tomasz Duszyński i jego kryminał retro „Glatz”. Po przeczytaniu dwóch tomów naprawdę zapragnąłem zobaczyć nie tylko znajdującą się tam twierdzę i tunele kontrminerskie, ale i gotycki most na Młynówce stylistycznie powiązany z mostem Karola w Pradze (rzeczywiście jest, kilka dni później odwiedziłem stolicę Czech).
Poza tym zwiedziłem również inne miejsca w Kotlinie Kłodzkiej, tj. kopalnię uranu w Kletnie i kopalnię złota w Złotym Stoku. Tak więc czytanie „Zamieci” nie było już podróżą hipotetyczną, a bardziej wspominkową. Po tej kilkudniowej wizycie z całą pewnością wiem, że jeszcze kiedyś w tamte tereny zawitam, gdyż po kolejnym tomie przygód Franza Koschelli i Wilhelma Kleina nie mam innego wyboru.
Najnowsza książka Tomasza Duszyńskiego zaczyna się nie trzęsieniem ziemi, a zamiecią, podczas której dochodzi do morderstwa na Śnieżniku. Od tej pory niezawodny szef Kłodzkiego Wydziału Kryminalnego Franz Koschella stara się rozwiązać tajemniczą zbrodnię. Nadwachmistrzowi się spieszy, gdyż istnieje duże prawdopodobieństwo, że zabójca uderzy ponownie. Zwłaszcza że morderca przedstawia się jako Rübezahl – Duch Gór. Jakby tego było mało, na scenie pojawia się również dobrze znany z poprzednich części kapitan Wilhelm Klein. Jaka jest jego rola? Dowiecie się, kiedy sięgniecie po „Zamieć”.
Naprawdę trudno mi stwierdzić, na czym polega moja fascynacja „Glatzem”. Przed lekturą każdej kolejnej części zastanawiam się, czy autor utrzyma wysoki poziom opisywanej historii. I wciąż mu się to udaje! Duszyński wyciska ze swojego pomysłu więcej niż sto procent. Nie tylko rzuca nas po Kotlinie Kłodzkiej, ale i serwuje mnóstwo zapadających w pamięć bohaterów. Każda postać ma swoją rolę do odegrania, każda jest na swój sposób interesująca i, co ważniejsze, charakterystyczna, dzięki czemu ciekawi nas, co też zaraz ich spotka. Musicie wiedzieć, że Duszyński swoich bohaterów nie oszczędza i co chwila zsyła na nich różnego rodzaju przeciwności. Pewnie dlatego z taki wielkim zainteresowanie śledzę ich losy.
Co więcej, nie wchodząc za bardzo w zdradzanie zakończenia, odnoszę wrażenie, że Kłodzko i okolice robią się trochę zbyt ciasne dla autora. Republika Weimarska jest spora, a leżące na uboczu tytułowe miasto jest tylko niewielką i mało znaczącą mieściną. A jednak raz po raz to właśnie tam rozgrywają się kwestie istotne nie tylko dla przeciętnego Müllera, ale i przyszłości upokorzonego po I wojnie światowej kraju.
Gdyby mi ktoś powiedział, że „Zamieć” jest książką z 2021 roku, to możliwe, że bym nie uwierzył. Autor rzuca ulicami, nazwami sklepów, nazwiskami mieszkańców i opisuje ówczesny ubiór, jakby rzeczywiście przechadzał się ulicami międzywojennego Kłodzka. To właśnie dzięki takim szczegółom czytelnik bez problemu przenosi się w czasie i wierzy, że lektura to coś więcej niż tylko puste słowa i zdania.
„Zamieć” to nie tylko kawał dobrej roboty. To przede wszystkim fantastycznie spędzony czas z dobrze znanymi bohaterami. Duszyński świetnie się czuje w swojej narracji, oferując jednocześnie interesujące i osadzone w realiach historycznych zagadki kryminalne. Nie wiem, jak wy, ale ja już czekam na kolejny tom.
Michał Wnuk
Oceny
Książka na półkach
- 464
- 189
- 55
- 33
- 13
- 12
- 10
- 7
- 7
- 7
OPINIE i DYSKUSJE
Oczyszczenie przez cierpienie
Klodzko 1923 roku. Mroźna i śnieżna zima. Pojawiają się pierwsze symptomy kryzysu gospodarczego. Policjanci awansowali, nabrali doświadczenia i znaczenia. Obrośli w piórka. Gdy na Śnieżniku znaleziono wiszące, okaleczone zwłoki mężczyzny, rozpoczęło się śledztwo. Przy tej smutnej okazji lepiej poznajemy śledczych z Wydziału Kryminalnego w Kłodzku, nadwachmistrza Franza Koschella, Lothara Schulza i młodego Czoska. Śledztwo objęło również nagłą śmierć znanego lekarza a potem kolejne morderstwa.... Dużo się teraz dzieje w spokojnym od dłuższego czasu mieście. Kapitan Wilhelm Klein i tym razem pojawił się w opowieści. Niestety tym razem nie uczestniczy w śledztwie jest raczej jego zagadkową częścią. Tropy prowadzą do sanatorium dla żołnierzy w Lądku Zdroju, w którym przebywał na rekonwalescencji i gdzie zawiązało się tajne stowarzyszenie wojskowe. Do akcji przystępują tajne służby. Coraz lepsze są opowieści kryminalne z Kłodzka. W każdej występuje przynajmniej jedna silna i wyrazista postać kobieca. To miłe urozmaicenie męskiego świata. Wprowadza nieco ogłady i elegancji😀 w ten dosyć ponury świat zbrodni. Powieść cechuje dynamiczna akcja i znajdujemy w niej nie tylko okaleczone zwłoki, zemstę i szpiegów, ale i spiski i stowarzyszenia a nawet legendę o duchu gór. Z przyjemnością wracam do Kłodzka, bo dużo się dzieje w tym pięknym mieście i mam tu znajomych .😉
Oczyszczenie przez cierpienie
więcejOznaczone jako spoiler Pokaż mimo toKlodzko 1923 roku. Mroźna i śnieżna zima. Pojawiają się pierwsze symptomy kryzysu gospodarczego. Policjanci awansowali, nabrali doświadczenia i znaczenia. Obrośli w piórka. Gdy na Śnieżniku znaleziono wiszące, okaleczone zwłoki mężczyzny, rozpoczęło się śledztwo. Przy tej smutnej okazji lepiej poznajemy śledczych z Wydziału Kryminalnego w...
Kolejna rewelacyjna część. Intryga, która trzyma w napięciu oraz duet śledczych, który da się lubić.
Kolejna rewelacyjna część. Intryga, która trzyma w napięciu oraz duet śledczych, który da się lubić.
Oznaczone jako spoiler Pokaż mimo toPan Duszyński trzyma poziom. Trzeci tom serii to kolejne rasowe retro i kolejny rasowy kryminał. Aby dodać smaczku w kryminalną awanturę angażuje osobiście kapitana Wilhelma Kleina i znanego wszystkim kurdupla z wąsikiem. Wszak początek 1923 roku to już pierwsze widoczne w skali kraju przebłyski nazizmu w Republice Weimarskiej. Tak, tym razem w morderstwa uwikłana jest wielka polityka (tematykę politycznej, gospodarczej i społecznej rzeczywistosci w Niemczech po Wielkiej Wojnie autor nieco rozwinął i za to duży plus). A scenerią w większości są góry i wszechobecny śnieg.
26 lutego 1923 na Śnieżniku, na szczycie Wieży Cesarza Wilhelma, przewodnik górski Markus Henke odnajduje powieszone i zmasakrowane okrutnie zwłoki mężczyzny, którego dosłownie pozbawiono skóry twarzy. A to dopiero początek krwawej serii... Czy morderstwa są efektem spisku, czy też zemstą za dokonane wcześniej zło. A może to działanie demonicznego mściciela znanego z ludowych legend: Ducha Gór - Rübezahla?
Krwisty, mroczny i przenikliwie zimny jest ten tom. Zło wyziera z każdego akapitu tej książki. Trudno się do końca rozeznać kto jest rzeczywistym sojusznikiem śledczych z Kłodzka, a kto jedynie udaje sprzymierzeńca.
Pozyskujemy także szereg informacji z przeszłości kapitana Kleina, która nie daje mu spokoju i wraca po latach ze zdwojoną siłą, by uderzyć. Ten jednak znowu wyrwie się ze szponów śmierci...
Wartka akcja, znakomita scenografia, wiele zimnych trupów bez twarzy, polowanie na demony z przeszłości i ...piękna, inteligentna, intrygująca młoda kobieta. Czego chcieć więcej?
Przy najbliższej bytności w bibliotece biorę kolejny tom. Zakochałam się w tej serii.
Pan Duszyński trzyma poziom. Trzeci tom serii to kolejne rasowe retro i kolejny rasowy kryminał. Aby dodać smaczku w kryminalną awanturę angażuje osobiście kapitana Wilhelma Kleina i znanego wszystkim kurdupla z wąsikiem. Wszak początek 1923 roku to już pierwsze widoczne w skali kraju przebłyski nazizmu w Republice Weimarskiej. Tak, tym razem w morderstwa uwikłana jest...
więcejOznaczone jako spoiler Pokaż mimo toZżyłam się z Wilhelmem Kleinem i Franzem Koschellą w mocnych, wciągających i trzymających w napięciu do ostatnich stron kryminałach retro autorstwa Tomasza Duszyńskiego. Żal mi, że już przeczytałam serię, ale jednocześnie cieszę się, że już ją znam!
W skład serii wchodzi "Glatz", "Glatz. Kraj Pana Boga", "Glatz. Zamieć" oraz "Glatz. Goliat". A ich klimat, piękny język, wartka akcja, dobrze skreślona fabuła i wyczarowane niezwykle charakterne i wyraziste postaci stawiają wysoko te pozycje w moich osobistych rankingach dobrej zabawy i satysfakcji podczas czytania.
Historie, akcje i zdarzenia w opowieściach serii rozgrywają się w latach 20. XX wieku, kiedy w Kotlinie Kłodzkiej nadal jest Cesarstwo Niemieckie (Druga Rzesza),a wśród mieszkańców pobrzmiewają echa Wielkiej Wojny i wojennych traum. Zawarty rozejm w Copiegne, reparacje wojenne i zapłata olbrzymiej kontrybucji przez Niemcy przyczyniła się do zachwiania gospodarki kraju, wielkiej inflacji i wielu niepokojów rozgrywających się wśród społeczeństwa.
Właśnie te fakty umiejętnie przemyca Duszyński w swoich niezwykłych kryminałach, gdzie poza głównymi wątkami kryminalnymi pierwsze skrzypce odgrywa także samo umiejscowienie akcji w Kłodzku i okolicach. "Miasto wzrastało w skalę, na której szczycie niegdyś stał zamek, a teraz wznosiła się twierdza. Ten strup okalający wzniesienie od południa był niewątpliwie malowniczy. Czynił Kłodzko miastem ciekawym i intrygującym". W cieniu i za murami kłodzkiej twierdzy skrywa się wiele ponurych tajemnic...
Warto je odkryć. Warto zanurzyć się w ten świat innych ideałów i stawianych za punkt honoru działań okresu międzywojnia.
Autor z wielkim pietyzmem dba o szczegóły ówczesnych realiów, zwraca uwagę dopracowanymi detalami oraz historycznie zgodnymi faktami, m.in. pojawieniem się automobili, wymienianymi rodzajami broni, dostępnymi technikami podczas prowadzenia śledztwa czy możliwymi działaniami prowadzonymi przez patologów. Widać, że kryminalistyka się rozwija, a wiele jej stref jest jeszcze w powijakach.
Jednocześnie Duszyński pokazuje, że na przestrzeni lat ludzie się nie zmieniają... Te wszystkie złe i dobre cechy były i są w nas. Korupcja, szaleństwo, władza, pieniądze, honor, rodzina... cóż, te wszystkie aspekty życia ludzkiego są zawsze ponadczasowe i niezmienialne...
Liczę, że seria zyska kontynuację. Zamierzam o to zapytać niebawem podczas spotkania z autorem serii "Glatz", które będę miała zaszczyt moderować.
Jeśli podoba Wam się moja recenzja, to zapraszam po więcej:
https://www.instagram.com/anemonenemorose/
Zżyłam się z Wilhelmem Kleinem i Franzem Koschellą w mocnych, wciągających i trzymających w napięciu do ostatnich stron kryminałach retro autorstwa Tomasza Duszyńskiego. Żal mi, że już przeczytałam serię, ale jednocześnie cieszę się, że już ją znam!
więcejOznaczone jako spoiler Pokaż mimo toW skład serii wchodzi "Glatz", "Glatz. Kraj Pana Boga", "Glatz. Zamieć" oraz "Glatz. Goliat". A ich klimat, piękny język,...
Dałam się tej fabule porwać, bo intryga z voltami i dobrze wymyślona, no i Klein oraz Koschella to duet, który warto śledzić nawet na poziomie relacji (świetne partnerstwo w pracy, ale czy już przyjaźń?). Okrutnie okaleczone zwłoki, motyw zemsty, dzialania szpiegów, psychologiczne eksperymenty na żołnierzach, spiski i stowarzyszenia, odgrzebywanie przeszłości Kleina, górską legenda o Duchu Gór i jej wielowymiarowe sensy - wszystko to trzyma czytelnika przy tym kryminale jak magnes. Do tego jak zawsze mocny drugi plan, irytujący komisarz Richter, zaskakująco rozwijający się detektyw Lothar Schulz, przyjemna rodzajowo rodzina Koschelli, zaskakujący Czosek, plus świetne postaci w epizodach (bracia Schwarz). Zakończenie w wielu wątkach jest otwarte, stwarza dużo przestrzeni na rozwój serii, a i świat serii rozrasta się, jego ośrodkiem pozostaje Glatz, ale i szeroko pojęte okolice. Swoją drogą popularyzacja atrakcji ziemi kłodzkiej jest wartym odnotowania osiągnięciem Duszyńskiego w tej serii, śladami bogaterów da się podążyć i w góry, i do okolicznych miejsciwości wypoczynkowych, ale od tego tomu nawet do Wrocławia czy Berlina. Ja sama po przeczytaniu "Glatz. Zamieć" absolutnie muszę wdrapać się na Śnieżnik i zobaczyć postawione na nim wieże. Powoli wyłania się też z Glatzu jakaś historiozofia, którą jeszcze trudno mi dookreslić, ale autor mocno wpisuje serię w historię międzywojnia, w jej specyfikę nie tylko na poziomie wydarzeń czy postaci, ale przede wszystkim nastrojów społecznych i emocji Niemców, bardzo to jest interesujące spojrzenie na genezę drugiej wojny światowej. Jeśli chodzi o słabości... czas. Wydarzenia spiętrzone są w ciągu 5 dni, a de facto co do kluczowej akcji - w ciągu 3 dni - co jest na granicy prawdopodobieństwa, zwłaszcza biorąc pod uwagę mimo wszystko wolniejszą niż w naszych czasach kominikację oraz przepływ informacji. Obecność wielkiej historii np. Hitlera... nieco na wyrost, taka postać jest obciążona tak wieloma hasłami, skojarzeniami i emocjami, że nawet jej incydentalne przywołanie spuszcza ciężką zasłonę na wszystko inne. Wreszcie Greta, czyli kolejna w serii kobieta fatalna, świetnie pomyślana feminizująca postać, ale za mocno przypomina Agnes (z I części),nawet w swojej roli w całej fabule i w powiązaniach z intrygą, przydałaby się inna bohaterka kobieca w tej serii niż kolejna interesująca, ale jednak zrobiona z tych samych składników co Agnes postać, bo przez tę kalkę zbyt szybko była to bohaterka przewidywalna. Mimo wszystko... piękny kryminał retro. Świetny reasarch, mądrze pomyślana spójność wątków, ciekawie wzrastająca seria, będę czytała dalej.
Dałam się tej fabule porwać, bo intryga z voltami i dobrze wymyślona, no i Klein oraz Koschella to duet, który warto śledzić nawet na poziomie relacji (świetne partnerstwo w pracy, ale czy już przyjaźń?). Okrutnie okaleczone zwłoki, motyw zemsty, dzialania szpiegów, psychologiczne eksperymenty na żołnierzach, spiski i stowarzyszenia, odgrzebywanie przeszłości Kleina, górską...
więcejOznaczone jako spoiler Pokaż mimo toOwiele lepszy kryminał niż się spodziewałem. Wszystko było by świetne gdyby nie końcówka która według mnie była nieco nie satysfakcjonująca.
Owiele lepszy kryminał niż się spodziewałem. Wszystko było by świetne gdyby nie końcówka która według mnie była nieco nie satysfakcjonująca.
Oznaczone jako spoiler Pokaż mimo toKolejna odsłona cyklu trzyma poziom. Martwi tylko końcówka tomu, ale liczę, że będzie to tylko starter do powrotu w wielkim stylu bohaterów tej sagi z szlachetnym odwetem na karierowiczach i biurokratycznych wazeliniarzach.
Kolejna odsłona cyklu trzyma poziom. Martwi tylko końcówka tomu, ale liczę, że będzie to tylko starter do powrotu w wielkim stylu bohaterów tej sagi z szlachetnym odwetem na karierowiczach i biurokratycznych wazeliniarzach.
Oznaczone jako spoiler Pokaż mimo toZnów było fajnie :-)
Franz chyba przerósł Kleina,
+ Czosek i Schulz też idą w górę.
Brawo Panie Tomaszu!
Polecam!
Znów było fajnie :-)
Oznaczone jako spoiler Pokaż mimo toFranz chyba przerósł Kleina,
+ Czosek i Schulz też idą w górę.
Brawo Panie Tomaszu!
Polecam!
Kolejna część, znów więcej o przeszłości Kleina i dzięki temu najlepsza z dotychczasowych. Chociaż dostrzegam pewien schematyzm autora.
Kolejna część, znów więcej o przeszłości Kleina i dzięki temu najlepsza z dotychczasowych. Chociaż dostrzegam pewien schematyzm autora.
Oznaczone jako spoiler Pokaż mimo toTa opinia dotyczy nie tylko tej książki, ale całej serii czterech książek p. Tomasza Duszyńskiego - “Glatz”, “Glatz. Kraj Pana Boga”, “Glatz. Zamieć” oraz “Glatz. Goliat”. Utwory te wpisują się w popularny swego czasu format retro-kryminału, w tym przypadku osadzonego (zgodnie z tytułem) w scenerii Kłodzka i górującej nad miastem twierdzy, jak również Kotliny Kłodzkiej z Dusznikami, Bystrzycą Kłodzką, Śnieżnikiem, a niekiedy wykraczają i na Przedgórze Sudeckie i Nizinę Śląską - do Strzelina i Wrocławia. Tłem historycznym są niemieckie realia po Wielkiej Wojnie - lata 1920-1923 - poranieni na ciele i duszy żołnierze przegranej armii, próby powrotu do normalnego życia, frustracja po Wersalu, powstanie NSDAP, wychodzenie z powojennej biedy, kryzys i galopująca inflacja, spory z Czechosłowacją o hrabstwo kłodzkie, ekspansja berlińskich ringvereinów, narkotyki i prostytucja. Zarówno kwestie polityczne jak i społeczne i obyczajowe mają znaczący wpływ na wątek kryminalny - z wyjątkiem może drugiego tomu wszystkie pojawiające się w serii zbrodnie są nimi w jakiś sposób inspirowane.
Pomysł na fabułę jest dobry, realizacja niezła, przez 70-80% książki narracja jest wciągająca, choć chwilami nierówna. Główny bohater pierwszego tomu - wojskowy śledczy, samotnik z wojenną traumą współpracujący z niesubordynowanymi policjantami, niekompetentnym przełożonym i mający przy boku tajemniczą piękność w kolejnych tomach ustępuje częściowo miejsca wachmistrzowi policji, ojcu rodziny, krnąbrnemu lecz wiernemu zasadom stróżowi prawa. Narracja niestety trochę gubi się w finałach książek - autor prawdopodobnie chciał je zakończyć zbyt efektownie, a rezultat jest odmienny od oczekiwanego - stają się one przeładowane i nie zawsze jasne. Zresztą jasność konstruowania fraz jest pewnego rodzaju słabością całości utworu - niekiedy trzeba przeczytać zdanie ponownie, aby domyślić się, kto kryje się za danym zaimkiem.
Mimo tych niedoskonałości należy docenić podjęcie nietypowego tematu i dobre osadzenie akcji w realiach Kłodzka i okolic lat 20. XX w. To, czego nie można docenić, to korekta i redakcja książki - pojawiające się błędy są doprawdy monstrualne - od ortograficznych (“wierza” zamiast “wieża”!),poprzez rzeczowe (Śnieżka zamiast Śnieżnik, opatrzenie rozdziałów błędnymi datami) do redakcyjnych (jak choćby wspomniane wyżej usterki stylistyczne prowadzące do niejasności). Wygląda na to, że autor napisał niezłą książkę, ale ani on, ani nikt w wydawnictwie nie miał już czasu na jej uważne przeczytanie…
Ta opinia dotyczy nie tylko tej książki, ale całej serii czterech książek p. Tomasza Duszyńskiego - “Glatz”, “Glatz. Kraj Pana Boga”, “Glatz. Zamieć” oraz “Glatz. Goliat”. Utwory te wpisują się w popularny swego czasu format retro-kryminału, w tym przypadku osadzonego (zgodnie z tytułem) w scenerii Kłodzka i górującej nad miastem twierdzy, jak również Kotliny Kłodzkiej z...
więcejOznaczone jako spoiler Pokaż mimo to