„Mały Wielki Człowiek” był i jest jedną z najlepszych lektur w moim życiu. Kupiłem go w tym dziwnym czasie, kiedy książki Państwowego Instytutu Wydawniczego, a konkretnie z serii Klub Interesującej Książki, kupowało się w zwykle ciemno, a mimo to zawody i rozczarowania zdarzały się bardzo rzadko. Odwrotnie niż to jest obecnie, wydawnictwo i seria wydawnicza stanowiły swoistą gwarancję jakości. Bergerem byłem zachwycony.

Bohaterem powieści był stuletni Jack Crabb, który opowiada o swoim niezwykłym życiu wśród Indian i białych, o przygodach na Dzikim Zachodzie, o uczestnictwie w ważnych wydarzeniach historycznych, o znajomości z bohaterami tamtych czasów. To oczywiście western, przygoda, ale bez naiwnego podziału na dobrych Indian i złych białych albo odwrotnie. Powieść kończy się śmiercią Jacka Crabba.

Bardzo długo w ogóle nie wiedziałem, że pojawiła się kontynuacja, że Thomas Berger napisał „Powrót Małego Wielkiego Człowieka”. A kiedy już się dowiedziałem, musiałem tę książkę zdobyć. Trochę się niepokoiłem, czy po kilkudziesięciu latach da się wrócić do takiej tematyki, ale lektura szybko rozwiała moje wątpliwości.

„Powrót Małego Wielkiego Człowieka” zaczyna się w miejscu, w którym „Mały Wielki Człowiek” się kończył. Do tego krótkie wyjaśnienie, że śmierć i pogrzeb Jacka Crabba były sfingowane z powodu utraty zaufania do Ralpha Fieldinga Snella, to jest literata, który nagrywał opowieść staruszka i miał z tego materiału zrobić książkę, na której zarobiliby obaj. Crabbowi w tej manipulacji pomagał dyrektor domu starców, który też przestał ufać Sbellowi i jego ojcu. Tak więc Jack Crabb żyje i opowiada dalszy ciąg (i nie tylko) swojej historii do magnetofonu, który ukradł Snellowi.

„Mój problem, przez większość życia, polegał na tym, że nikt mnie nie słuchał. Przypomnijcie sobie, jak Dziki Bill nie pozwolił mi opowiedzieć o śmierci Custera na Tłustą Trawą. Dalej było tak samo. Zajęty w Deadwood moim bratem Billem, a potem uczestnicząc w ostatnich dniach Hickoka na tej ziemi, nie spotkałem się z opowieściami o wybiciu przez Siuksów i Czejenów większości Siódmego Pułku Kawalerii, ale w Laramie był to wciąż główny temat i, rzecz jasna, nikt nie przedstawiał argumentów czerwonoskórych, a już na pewno nie oswojeni Indianie, znani jako Kręcący się Koło Fortów, ponieważ wielu z nich to właśnie robiło, żebrząc o whisky et cetera”*.

Jack Crabb, jak i w pierwszej części tej opowieści, uczestniczy osobiście w znaczących wydarzeniach historycznych, spotyka – choć nie zawsze się zaprzyjaźnia – wiele postaci prawdziwych, które w historii Dzikiego Zachodu odegrały istotne role, na przykład: Bat Masterson, Dziki Bill Hickok, generał Custer, Wyatt Earp ,Buffalo Bill , Doc Holliday itd.

Powieść czyta się znakomicie, nawet bez znajomości części pierwszej. Można po niej spodziewać się podobnych przeżyć, jak podczas lektury „Syna” Philippa Meyera lub „Na południe od Brazos” Larry’ego McMurtry.





--
* Thomas Berger, „Powrót Małego Wielkiego Człowieka”, przekład Lech Jęczmyk, Zysk i S-ka, 2001, s. 60.

„Mały Wielki Człowiek” był i jest jedną z najlepszych lektur w moim życiu. Kupiłem go w tym dziwnym czasie, kiedy książki Państwowego Instytutu Wydawniczego, a konkretnie z serii Klub Interesującej Książki, kupowało się w zwykle ciemno, a mimo to zawody i rozczarowania zdarzały się bardzo rzadko. Odwrotnie niż to jest obecnie, wydawnictwo i seria wydawnicza stanowiły...

Kontynuacja antywesternu po ponad 30 latach. Poznajemy tutaj nowe nieznane fakty z życia bohatera poprzedniej powieści. Dowiadujemy się, że był on świadkiem śmierci Siedzącego Byka, brał udział w przedstawieniach Buffalo Billa czy uczestniczył w strzelaninie O.K. Corral.

Powieść ta w mniejszym stopniu skupia się na Rdzennych Amerykanów, a w większym na legendach Dzikiego Zachodu. Podobnie jak to było w „Wielkim małym człowieku” część wydarzeń oraz postaci zostaje odartych ze swojej legendarnej otoczki i przedstawia się je w bardzo prozaicznej wersji. Żeby było ciekawiej niektóre elementy zostają tutaj w pewien sposób zrehabilitowane. Dobrym przykładem jest tutaj Buffalo Bill. Na podstawie chociażby takiego filmu jak „Buffalo Bill i Indianie” można stwierdzić, że był to kompletny bufon żerujący na Rdzennych Amerykanach bez jakiegokolwiek szacunku dla ich kultury. Tutaj jednak dostajemy elokwentnego dżentelmena, który Indian traktuje na równi z innymi pracownikami. Przy tej okazji warto wspomnieć o samym wątku Indian – można tu się zastanawiać czy przedstawienia Buffalo Billa były dla nich uczciwym źródłem dobrego zarobku czy też może ośmiesza ich kulturę i zapobiega ich asymilacji. Ciekawie to można zestawić z przedstawioną w tej książce szkołą misjonarską dla Indian, gdzie w sumie młodzi ludzie bardziej się nudzą niż robią coś pożytecznego.

Przy tej okazji nie należy zapominać o głównym bohaterze, który dalej jest takim samym cwaniakiem trzymającym głównie z silniejszym. Tutaj mój mały zarzut do książki – nie widać specjalnie rozwoju tego bohatera. Próbuje on wprawdzie stać się dżentelmenem z miłości, ale ten wątek był już poruszany w poprzedniej powieści. Tym razem protagonistą stał się trochę kalką czyli postacią, z którą czytelnik ma się utożsamiać w trakcie poznawania świata przedstawionego.

Podsumowując, książka nieznacznie słabsza od poprzednika, ale i tak umiejętnie reinterpretuje pewne motywy znane z opowieści o Dzikim Zachodzie.

Kontynuacja antywesternu po ponad 30 latach. Poznajemy tutaj nowe nieznane fakty z życia bohatera poprzedniej powieści. Dowiadujemy się, że był on świadkiem śmierci Siedzącego Byka, brał udział w przedstawieniach Buffalo Billa czy uczestniczył w strzelaninie O.K. Corral.

Powieść ta w mniejszym stopniu skupia się na Rdzennych Amerykanów, a w większym na legendach Dzikiego...

Nie wiele ustępuje pierwszej części. Zdecydowanie polecam.

Nie wiele ustępuje pierwszej części. Zdecydowanie polecam.

Zdecydowanie nie tak dobre jak pierwsza część, ale ciągle czyta się z przyjemnością.

Zdecydowanie nie tak dobre jak pierwsza część, ale ciągle czyta się z przyjemnością.