Nigdy dotąd czytanie dramatów nie dało mi tyle przyjemności, nie było tak efektywne: podczas lektury przebiegała mi przed oczyma cała akcja, jak w teatrze. Nie doświadczyłem tego ani przy dziełach Shakespeara - być może czytałem go za wcześnie, a może to kwestia języka dramatu? Kohout tłumaczony był bardzo dobrze. Tematyka jego 6 dramatów, powstających od lat 60-tych (Klaun) do początku 21. wieku (Miłość) nieco się zmienia, ale za każdym razem ukazuje, notabene z dużą dozą humoru i dość drapieżnej ironii, jednostki uwikłane w aktualnie panujący system społeczny, nawet jeśli ukazane środowisko jest tylko metaforą realnej rzeczywistości.

"Klaun" (1967) to sztuka w bardzo ironiczny sposób, za pomocą przeniesienia akcji do cyrku, przedstawiająca stosunki panujące pomiędzy partią socjalistyczną a zwykłym ludem. Dyrektor cyrku obiecuje klaunowi, że ten będzie mógł tresować na arenie czwórkę jego białych koni. To najbardziej prestiżowy numer cyrkowy, a zarazem niedosiężne marzenie najniższego w cyrkowej hierarchii klauna-prostaczka, które może się spełnić, o ile uda się mu wypełnić liczne, wydawałoby się niemożliwe do spełnienia, warunki. Kiedy klaun nieoczekiwanie je wypełnia, okazuje się, że jego występ jest śmiertelną pułapką. Uniwersalna metafora, mówiąca, że równość i demokracja są ułudą, a siła tejże metafory nie kończy się bynajmniej na socjalizmie. Świetne tłumaczenie oddaje oryginalny komizm językowy.

"Wojna na trzecim piętrze" (1970) - antywojenna komedia futurystyczna, ukazująca świat sprzed demontażu żelaznej kurtyny. Świat, w którym generałowie obu wrogich bloków, dogadawszy się poza wiedzą społeczeństwa, że ze wzgl. na zbyt wysokie koszty zwykłych wojen, będą one teraz prowadzone przez wylosowane jednostki ze społeczeństw obu politycznych bloków. Sztaby przeciwnych armii napuszczają wylosowanych obywateli na siebie. Nakreślona rzeczywistość i typ komizmu przypominają niektóre dramaty Mrożka.

"Biedny morderca" (1972),sztuka na motywach opowiadania "Rozum" Leonida Andrejewa to historyczny dramat miłosny z czasów carskiej Rosji, w pewien sposób nawiązujący do problemów stawianych przez Dostojewskiego. Zaborcza i nieodwzajemniona miłość prowadzi inteligentnego lecz nieco psychopatycznego aktora do zbrodni popełnionej na rywalu podczas przedstawienia teatralnego. Wewnętrzna walka kończy się szaleństwem protagonisty. Akcja toczy się podczas terapeutycznego seansu "Hamleta", który jest jednocześnie częścią toczącego się procesu. Treścią dramatu jest zaduma nad konfliktem między uczuciem miłości a rozumem, oraz między tym, co społecznie akceptowalne, a wolnością jednostki.

"Maria walczy z aniołami" (1981) - sztuka dedykowana Vlascie Chramostovej, wybitnej aktorce czeskiej (grała m.in.w filmach "Palacz zwłok" i "Zabić Sekala"),która po podpisaniu Karty 77 otrzymała zakaz wykonywania jakiejkolwiek działalności artystycznej, więc w latach 1976-1980 grała dla przyjaciół w domu. Sztuka ukazuje kulisy funkcjonowania domowego teatru około 1980 roku, w chwili zniesienia zakazu. Jej mąż to rzeczywiście operator filmowy, Stanislav Milota. Dramat zajmuje się moralnymi wyborami jednostki w opresyjnym systemie społecznym i zwykle oportunistycznym społeczeństwie. Przedmiotem dyskursu staje się też tutaj czeska narodowa strategią przetrwania.

"Cyjanek o piątej" (1996) - adaptacja bestsellerowego opowiadania "Mur między nami" (1994) autorstwa Teci Werbowskiej, polskiej Żydówki urodzonej we Lwowie, dorastającej w Pradze, następnie profesorki polonistyki na UW, która w 1968 roku musiała opuścić Polskę i wiele lat w Kanadzie uczyła emigrantów języka polskiego, pracując na co dzień w opiece socjalnej. Dramat traktuje o niejednoznacznych wyborach czasu ostatniej wojny i nieadekwatności i nieumiejętności zrozumienia, co się wtedy działo, a co w kolejnych pokoleniach powoduje pretensje i niekończące się wzajemnem, żydowsko-polskie zarzuty, nie pozbawione zresztą także okrucieństwa. Sztuka była grana w Polsce, ma też niezłą polską wersję telewizyjną.

"Bolero Artura" (2004) - dramat osadzony w czasach współczesnych, choć inspirowany jednoaktówką Arthura Schnitzlera "Reigen" (Korowód),która była największym skandalem obyczajowym początku 20.w. W 6 łóżkowych epizodach, rozgrywających się w otoczeniu trojga współwłaścicieli firmy a także pomiędzy nimi, kolejne postaci w rozmaitych konfiguracjach zdradzają swoich partnerów. Motywacje są różne - nuda w małżeństwie, zemsta, głównie jednak czynią to dla osiągnięcia materialnych korzyści. W ostatnim epizodzie okazuje się, że bezwarunkowa miłość istnieje i ratuje, nawet gdy wyjściem jest tylko śmierć.

Nigdy dotąd czytanie dramatów nie dało mi tyle przyjemności, nie było tak efektywne: podczas lektury przebiegała mi przed oczyma cała akcja, jak w teatrze. Nie doświadczyłem tego ani przy dziełach Shakespeara - być może czytałem go za wcześnie, a może to kwestia języka dramatu? Kohout tłumaczony był bardzo dobrze. Tematyka jego 6 dramatów, powstających od lat 60-tych...