Sporo wysiłku wymaga odnalezienie informacji nt. twόrczości Brychta. Jeśli chodzi o mnie, to trafiłem na niego dzięki poświęconemu jego osobie odcinkowi „Erraty do biografii”. Jak sie okazuje mamy do czynienia z jednym z „zapomnianych” – pytanie tylko czy „słusznie zapomnianych”? Lektura „Ulicy Pomarańczowej” pozostawiła mnie w przekonaniu, że musiał być to przypadek! Więcej, niniejszym wpisem chciałbym przyczynić się do „odkurzenia” jego pisarstwa, ktόre zwłaszcza w początkowym okresie jest po prostu tego warte.

Warto zarazem przyjrzeć sie drugiej stronie medalu jakim jest twόrczość Brychta. Wiadomo, że Brycht byl awanturnikiem. Wedle znanych nam relacji, pod względem obyczajowości nie odbiegał znacząco od typowego „karczka”, dla ktόrego największym zmartwieniem jest skombinowanie „forsy” czy, jak to się dzisiaj mόwi „hajsu”. Dość powiedzieć, że Ernest Bryll określił fenomen Brychta jako „bujną prymitywność”... Jego wieloletnia wspόłpraca z UB, koniunkturalizm i skłonność do rzucania kalumni, ktόra ujawniła się u niego zwłaszcza pod koniec życia, czynią z niego, łagodnie mόwiąc, osobę pozbawioną hamulcόw moralnych. Dlaczego zatem, mimo wszystko,warto zainteresować się twόrczością Brychta?

Pierwszą nasuwającą się refleksją jest jego przenikliwość – nie wystarczy wychować sie na Bałutach by posiąść umiejętność wsłuchania się w dźwięk ulicy a tym bardziej by napisać szereg błyskotliwych opowiadań z życia lumpenproletariuszy czy robotnikόw. Jego bohaterowie wiodą żywot beznadziejny: wcześniej czy pόźniej zauważamy ich fatalne zdeterminowanie a brak widokόw na lepsze jutro skraca ich pole widzenia i ... czucia. Szarzyzna i kwestionowanie wartości to cecha łącząca bohaterόw „Sławy”, „i nie wόdź nas”. Śmierć to kolejny łącznik spinający cykl „Ulica Pomarańczowa”. Pojawia się w krόtkim opowiadaniu-metaforze o chęci dominacji i skwapliwości z jaką korzystamy ze swojej przewagi („Mrόwka”) i w rozmyślaniach gόrnika uwięzionego w ciemnym kopalnianym tunelu („Poziom 600”); jest w końcu towarzyszem dziecięcych zabaw, ktόrych celem jest zabicie Hitlera za to, że ten „zabił zabawki”. W szerszej perspektywie, opowiadania te wpisują się w twόrczość podejmującą refleksję nad „czasami pogardy”, gdy ludziom upodlonym nawet powojenna nędza może wydawać sie dobrobytem. Smutne bytowanie.

Jakkolwiek „niewdzięczny” jest temat ludzkiej bezradności, zauważamy, że narrator pławi się, tapla w poczuciu grozy i śmierci co w moim odczuciu przypomina odruch masochistyczny. Można co prawda forsować tezę o chęci interwencjonizmu społecznego prozy Brychta, gdyby nie to, że w żadnym z tekstόw zbioru „Ulicy...” nie dopatrzyłem się argumentu przemawiającego na korzyść tej tezy. Śmierć odmieniana jest przez wszystkie przypadki, pojawia sie jak mantra, ktόrej ukoronowaniem jest opowiadanie „Biały korytarz” będące retrospekcją (w warstwie konstrukcyjnej),nieudanym rozrachunkiem z wojną (w warstwie symbolicznej) oraz melodramatem (w warstwie fabularnej). Jest to historia miłosnego czworokąta, ktόrego kołem zamachowym staje się wojna. Co istotne, czworokąt nie kończy się wraz z końcem wojny, ktόra stanowi jego zawsze obecne dopełnienie... Opowiadanie to jest ciekawą refleksją na temat niemożliwości otrząśnięcia się z wojennej gehenny, ktόra staje się stałym punktem odniesienia. Narracja się zapętla, jest skondensowana, oniryczna. Nieraz się rwie a my tracimy wątek licząc, że na dobre zgubiliśmy trawiący bohatera (i nas) konflikt... To studium osaczenia i naprawdę dobry kawałek literatury.

Zachęcam wszystkich do lektury i dzielenia się swoimi wrażeniami. Mόj tekst, choć dość rozbudowany jak na warunki naszego portalu, stanowi jedynie napomknięcie o pełnym konfliktόw świecie Andrzeja Brychta.

Sporo wysiłku wymaga odnalezienie informacji nt. twόrczości Brychta. Jeśli chodzi o mnie, to trafiłem na niego dzięki poświęconemu jego osobie odcinkowi „Erraty do biografii”. Jak sie okazuje mamy do czynienia z jednym z „zapomnianych” – pytanie tylko czy „słusznie zapomnianych”? Lektura „Ulicy Pomarańczowej” pozostawiła mnie w przekonaniu, że musiał być to przypadek!...