Adam Hochschild

oczywiście nie jest to żadna "powieść", jak mylnie anonsuje zajawka. To raczej dziennikarski portret zbiorowy amerykańskich ochotników do Brygad Międzynarodowych. Dobrze zakotwiczony w dokumentach.. Książkę czytałem w sporych fragmentach w pdf, więc proszę moje opinie traktować z rezerwą; nie znam całości. Uderzyło mnie, że niemal cała baza źródłowa, na której oparł się autor, jest związana z BM. Wspomnienia, dzienniki, listy, rekonstrukcje, opracowania kombatanckie, zestawienia zrobione przez organizacje byłych ochotników, itede. Owszem, autor stara się zachować krytycyzm, ale wybór źródeł skazuje go niestety na hagiograficzny ton. Najbardziej ciekawe są wątki, uwikłane w wewnętrzne konflikty w środowiskach amerykańskich kombatantów. Przez wiele lat, aż do końca XX wieku, dominował "tight grip held by old fashioned Stalinists who have been the “Keepers of the Memory” of the IB in the post war" - żeby zacytować jednego z amerykańskich autorów piszących o BM, Sugarmana. Mam wrażenie, że dopiero wraz z wymieraniem amerykańskich interbrygadzistów zaczęła przebijać się wersja alternatywna, antystalinowska, promowana jednak bardziej przez historyków i publicystów niż przez samych kombatantów. No i to jest właśnie książka z tego nurtu. Szlachetni oraz ideowi bojownicy o demokrację, którzy zawarli pakt z diabłem (czyli Stalinem) i zamiast go wyonacyć, sami padli jego ofiarą. W niektórych recenzjach znalazłem krytykę, że brak tu kontekstu historycznego i tła. Biorąc pod uwagę, że książka jest o amerykańskich ochotnikach a nie o Brygadach ani o wojnie, krytykę uważam za nieuzasadnioną. Aczkolwiek może i coś jest na rzeczy. Na przykład kiedy czytam o motywacjach tych ochotników - czyli de facto przyczynek do recepcji wojny hiszpańskiej w USA - chciałbym też przeczytać o neutralistach i pro-nacjonalistach w Stanach. Były sektory, które uważały że "to znakomicie, że faszyści i bolszewicy wybijają się nawzajem" i USA powinny pozwolić im dokonać tego szczytnego dzieła. Były też sektory (głównie katolickie),wspierające narodowców. W książce nic o tym nie ma, nawet w rozdziałach (powtarzam, nie czytałem całości) gdzie mowa jest o mobilizacji i kontr-mobilizacji ochotników.