„Ci, co polegli - idą w bohatery Ci, co przeżyli - idą w generały Potem zaś czyści w paradnych mundurach Galopem w wąwóz wielkiej polityki Gdzie w deszczu złota i kadzideł chmurach Pióra miast, armat, państw krzyżują szyki (…) Nie ten umiera co właśnie umiera Lecz ten, co żyjąc w martwej kroczy chwale Więc ci, co zginęli, poszli w bohatery Ci, co przeżyli - muszą walczyć dalej”

Ale niektórzy nie chcieli walczyć dalej. To właśnie m.in. o „generale Arbuzie” – ucieleśnieniu Wielkiej Zdrady śpiewał Jacek Kaczmarski. Józef Zajączek, dawny jakobin z powstania kościuszkowskiego, napoleoński legionista, a po 1815 r.…. Namiestnik Królestwa Polskiego w zastępstwie cara.

To świetny, osadzony w realiach epoki, portret tego zaprzańca – jednego z największych w polskiej historii. I tylko jedno pytanie: jak formalnie Pierwsza Osoba w państwie przyjęła powołanie w 1824 r. na Prymasa Polski abp. Wojciecha Skarszewskiego, którego podczas insurekcji kościuszkowskiej osoba ta - jako prezes sądu - skazała na szubienicę za zdradę na rzecz Rosji. Przyszły ksiądz prymas urwał się ze stryczka tylko dzięki wstawiennictwu nuncjusza. Ot, taki zwykły, a stały gen zdrady.....

„Ci, co polegli - idą w bohatery Ci, co przeżyli - idą w generały Potem zaś czyści w paradnych mundurach Galopem w wąwóz wielkiej polityki Gdzie w deszczu złota i kadzideł chmurach Pióra miast, armat, państw krzyżują szyki (…) Nie ten umiera co właśnie umiera Lecz ten, co żyjąc w martwej kroczy chwale Więc ci, co zginęli, poszli w bohatery Ci, co przeżyli - muszą walczyć...

Jedną z zalet komercyjnego rynku książki jest niewątpliwie dbałość o atrakcyjność tytułu dla potencjalnie jak najszerszego kręgu odbiorców. Tego niegdyś brakowało. Kto zgadnie, kim był tytułowy generał, porównany do popularnego owocu? Nawet wiedząc, że autor biografii był historykiem pokolenia napoleońskich dowódców wojsk polskich, szczególnie ich losów po 1815 roku.
No i sam Józef Zajączek nie budzi dziś specjalnych emocji ani historyków, ani miłośników książek historycznych. Tylko Jacek Czech napisał dla Przemysława Gintrowskiego wiersz o księciu Józefie Poniatowskim, gdzie w jednej ze zwrotek wieszczy „Na murach Lipska legł bitewny pył, A w kraju dźwięczy melodyjka stara, Że ten kto wczoraj jakobinem był, Jutro zostanie namiestnikiem cara”. Z tym, że zapewne niewiele osób identyfikuje owego jakobina – namiestnika.
A szkoda, bo Józef Zajączek to bardzo ciekawa postać. I typowa dla swojej epoki, także jeśli chodzi o ewolucję poglądów. Marian Brandys ciekawie kreśli historię jego życia, pokazując drogę od przesiąkniętego ideałami rewolucji radykała i zdecydowanego zwolennika walk insurekcyjnych, jednego z pierwszych kawalerów orderu Virituti Militari za bitwę pod Zieleńcami w 1972 roku, poprzez napoleońskiego generała, uczestnika walk w Egipcie i Rosji, którego nazwisko uwieczniono na Łuku Triumfalnym aż do stanowiska Namiestnika Królestwa Polskiego (tzw. Kongresowego).
I warto towarzyszyć autorowi, pięknie i ciekawie opisującego tą nietuzinkową postać. Wypada przy tym tylko żałować zakończenia kariery Zajączka. Gdyby zginął w bitwie pod Berezyną byłby pewnie równie popularny wśród potomnych, jak jego przełożony zarówno w armii Rzeczpospolitej jak i Księstwa Warszawskiego – książę Józef Poniatowski.

Jedną z zalet komercyjnego rynku książki jest niewątpliwie dbałość o atrakcyjność tytułu dla potencjalnie jak najszerszego kręgu odbiorców. Tego niegdyś brakowało. Kto zgadnie, kim był tytułowy generał, porównany do popularnego owocu? Nawet wiedząc, że autor biografii był historykiem pokolenia napoleońskich dowódców wojsk polskich, szczególnie ich losów po 1815 roku.
No i...

Bardzo spodobał mi się styl Brandysa; nie nudziłam się ani przez chwilę, czytając "Generała Arbuza". Miejscami nawet wybuchałam niekontrolowanym chichotem. "Generał Arbuz" to lektura historyczna niepozbawiona przemyśleń autora, opatrzona licznymi komentarzami współczesnych Zajączkowi i z pewnością łamiąca pewne konwenanse. Zaskoczyły mnie odwołania do satyr Niemcewicza i "Dziadów" cz.III Mickiewicza, których to dzieł nie podejrzewałabym o związek z osobą "ćwierćkróla bez nogi". Czytając książkę Brandysa, nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że słyszę nad uchem "dyszkantowy chichot" jednego z zajadłych przeciwników generała Arbuza i za to przyznaję autorowi ogromnego plusa!

Bardzo spodobał mi się styl Brandysa; nie nudziłam się ani przez chwilę, czytając "Generała Arbuza". Miejscami nawet wybuchałam niekontrolowanym chichotem. "Generał Arbuz" to lektura historyczna niepozbawiona przemyśleń autora, opatrzona licznymi komentarzami współczesnych Zajączkowi i z pewnością łamiąca pewne konwenanse. Zaskoczyły mnie odwołania do satyr Niemcewicza i...