Jacek Staszewski

Czasy saskie zasadniczo są w polskiej historiografii i w polskiej pamięci oceniane dość negatywnie jako czas politycznej, gospodarczej i intelektualnej zapaści Rzeczypospolitej. Z tego powodu także opinia o królach z dynastii Wettynów nie jest najlepsza. Dotyczy to zwłaszcza osoby Augusta II Mocnego, którego kojarzy się chyba głównie z tężyzną fizyczną i łamaniem podków. Czy jednak władca ten w istocie zasłużył na taką opinię? Lektura książki J. Staszewskiego pozwala nieco zmienić spojrzenie na całą unię polsko-saską, a jeszcze bardziej na osobę Augusta II. Nasamprzód trzeba zaznaczyć, że Autor stara się przedstawić przede wszystkim osobę głównego bohatera, a nie historię rządzonego przezeń państwa. Po drugie warto wspomnieć o tym, że nie tylko perspektywa polska, ale i saska zostały w tej książce wyraźnie uwzględnione. Musimy pamiętać o tym, że August II był przede wszystkim elektorem Saksonii, a dopiero w drugim rzędzie elekcyjnym królem Polski. Dzięki takiemu postawieniu sprawy przez J. Staszewskiego czytelnik polski dowie się wielu rzeczy nie tylko o sprawach Rzeczypospolitej, ale i o nowożytnej Saksonii i o biografii Fryderyka Augusta (takie imię nosił przed koronacją w Krakowie) przed rokiem 1697. O jego młodości zwykle niewiele się wie, a przecież wtedy uformował się jego charakter, wtedy przyswoił sobie sztukę rządzenia (a także dowodzenia podczas wojny z Turcją). Odniosłem wrażenie, że Autor biografii nieproporcjonalnie dużo miejsca poświęcił okresowi pierwszych lat wojny północnej, który opisany został wyjątkowo dokładnie, podczas gdy zwłaszcza późniejsze lata Augusta II zostały chyba trochę zaniedbane. Nie będę tego jednak uważał za wielką wadę, wszak były to chyba najciekawsze lata rządów pierwszego z Sasów na polskim tronie, lata jego największej aktywności i najciekawszych politycznych pomysłów. Czytelnik polski pewnie się trochę zasmuci czytając o niepowodzeniach polityki króla, który nie dość, że nie umocnił Rzeczypospolitej, to jeszcze wpakował ją w wojnę, w której poniosła ogromne straty. Na mnie osobiście najsmutniejsze były te passusy, które mówiły o osłabianiu Polski przez jej sąsiadów przy czynnym udziale samych Polaków, którzy zaprzedani obcym dworom skutecznie uniemożliwiali reformy, czy sprzedawali za granicę tajne informacje. Bardzo to pesymistyczne. „August II Mocny” J. Staszewskiego to bardzo udana biografia. Tytułowy bohater ukazany został w korzystniejszym, niż to zwykle bywa świetle, a Autor nie obciąża go winą za wszystkie problemy Rzeczypospolitej tej doby. Warto zaznaczyć, że dokładnie przedstawił także krąg bliskich królowi doradców, np. J. J. Przebendowskiego, czy J. H. Flemminga. Miłośnicy ciekawostek obyczajowych również nie będą zawiedzeni: o alkowianych przygodach króla także Autor wspomina. August II został więc przedstawiony w tej monografii naprawdę kompleksowo i uważam, że książka ta pozwala spojrzeć na niego we właściwym, to jest lepszym, niż to się zazwyczaj czyni świetle. Tomasz Babnis