A teraz cofnijmy się w czasie. Sięgnijcie pamięcią do waszych szkolnych lat. Pamiętacie te kartkówki sprawdzające wiedzę sprzed, maksimum, trzech lekcji? Nauczyciel nie miał obowiązku ich zapowiadać, ale już prace klasowe, takie godzinne, musiały być zapowiedziane co najmniej tydzień wcześniej z podaniem zakresu materiału do wkucia. I oczywiście egzaminy, których terminy były znane już na początku roku. Tak było w mojej szkole. To było sprawiedliwe.

A co zrobić jeśli, nagle dyrektor zarządzi, że terminy egzaminów nie będą wcześniej podawane, a nauczyciel ma prawo do zaskoczenia uczniów, obwieszając im pewnego dnia, że właśnie dzisiaj mają test? Ani tu się przygotować, bo kto się uczy na bieżąco? W takiej sytuacji znalazł się za swych szczenięcych lat Mario Vargas Llosa, a ten incydent biograficzny posłużył pisarzowi do stworzenia opowiadania „Szefowie”, które znalazło się w „Wyzwaniu” - w debiutanckim tomie opowiadań Noblisty wydanym w 1959 roku, a teraz wraz ze „Szczeniakami” (1967 rok) ukazało się w wydawnictwie Znak.
Już w tych tekstach widać zaczątki tematów, które będą się przewijać przez całą twórczość Llosy. W krótkich formach autor „Szelmostw niegrzecznej dziewczynki” odsłania przed czytelnikiem rzeczywistość, która rządzi się twardymi, męskimi prawami. Najważniejszy w świecie przedstawionym przez peruwiańskiego pisarza jest honor i duma. Te wartości jednak wiążą się z przemocą i z ...głupotą. Bohaterowie tych opowiadań to przede wszystkim mężczyźni, kobiety są postaciami marginalnymi, zahukanymi, nie mającymi raczej nic do powiedzenia. Jawią się jedynie jako obiekty seksualne albo trofea, które się zdobywa, by popisać się przed kolegami. Miłość? Owszem, istnieje, ale jest jedynie pretekstem do walki. Bohaterowie „Szczeniaków”, b y zadecydować do kogo będzie należała kobieta, która podobała się dwojgu facetom, rzucają się w lodowatą wodę, by udowodnić, który z nich jest lepszym pływakiem. Zakończenie jest zaskakujące, jak to u Llosy. Pisarz do ostatniego zdania trzyma nas w niepewności, świetnie graduje napięcie, pozwalając czytelnikowi delektować się mistrzowskimi opisami nietypowego wyzwania.

Opowiadania zawarte w tomie rozgrywają się w Peru, tak jak większość tekstów Noblisty, jednak miejsce nie jest istotne, bo problematyka, którą porusza autor „Miasta i psów” zyskuje uniwersalny wymiar. Llosa ukazuje losy młodych chłopaków, którzy dorastają, pierwszy raz się zakochują, zdobywają przyjaciół na śmierć i życie, zakładają bandy, wdają się w szczeniackie zatargi, buntują przeciw łamaniu ich praw. To bez wątpienia męska proza, ale niekoniecznie przeznaczona tylko dla mężczyzn. Llosa czaruje j językiem, słowem buduje niesamowicie intymny i magiczny klimat, jest w tej prozie coś perwersyjnego, co nie pozwala nam się od niej oderwać. Czytając historię dwóch braci („Młodszy brat” ) poznajemy smak zemsty. Juan i Dawid chcą odzyskać honor siostry, która została rzekomo wykorzystana przez Indianina, ale czy są podstawy do podejrzeń czerwonoskórego człowieka? Kimże jest dziwny dziadek („Dziadek”), który znalazł czaszkę dziecka i traktuje ją jako swoisty talizman, by później straszyć nim rodzinę? Na te pytania nie znajdziemy odpowiedzi, nie jest ona nam bowiem do niczego potrzebna. Te debiutanckie teksty Llosy to przede wszystkim wprawki literackie. Opowiadanie jest jedną z trudniejszych form, ale Noblista już na początku swojej pisarskiej kariery udowadnia, że pisanie to nie tylko rzemiosło i żmudna praca, ale również talent, który potrafi z rzeczywistości pozatekstowej wyczarować prawdziwie fikcyjny świat.

A teraz cofnijmy się w czasie. Sięgnijcie pamięcią do waszych szkolnych lat. Pamiętacie te kartkówki sprawdzające wiedzę sprzed, maksimum, trzech lekcji? Nauczyciel nie miał obowiązku ich zapowiadać, ale już prace klasowe, takie godzinne, musiały być zapowiedziane co najmniej tydzień wcześniej z podaniem zakresu materiału do wkucia. I oczywiście egzaminy, których terminy...