Kiedy po raz pierwszy zasiadłem w swoim bardzo wygodnym fotelu, stojącym w dość opustoszałym pokoju, z powieścią Aleksandra Sołżenicyna w ręku, znałem owego pisarza jedynie dzięki jego opowiadaniu o pewnym Iwanie, którego życie mocno skomplikowało się, gdy trafił do łagru, leżącego na dalekiej Syberii. Przyznaję, opowiadanie to (a może powieść? Byłbym wdzięczy za wskazanie błędu, jeśli takowy się faktycznie pojawił :)), pomimo tego, że w sposób bardzo dobitny przedstawia ciężkie życie zeków, znajdujących się daleko od swoich domów, bardzo mnie znudziło. Nie mogłem przez nie przebrnąć i, tylko z powodu pewnych zajęć na uniwerku, pokonałem swoją niemoc i po wielu westchnięciach i stęknięciach przerzuciłem ostatnią stronę opowiadania. Także, wydaje mi się, że nie było nic dziwnego w tym, że podchodziłem do "Oddziału chorych na raka" z pewną rezerwą. Bałem się kolejnego, dość rozwlekłego dzieła literackiego, które swoją formą i pietyzmem będzie przypominało teksty autorstwa Henryka Sienkiewicza, których tak serdecznie nienawidzę.

Na moje szczęście, znów przyszło mi się bardzo pozytywnie rozczarować. Powieść Sołżenicyna o oddziale chorych na raka wciąga czytelnika, jak najgłębsze na świecie bagno. Może nie czytałem tejże powieści z zapartym tchem przez cały czas, może nie siedziałem oniemiały nad książką, może nie rezygnowałem ze snu, żeby pochłonąć kolejny rozdział, ale z pewnością czerpałem wielką przyjemność z lektury jednego z najważniejszych i najbardziej znaczących dzieł (obok magnum opus, jakim jest "Archipela GUŁag") pana Sołżenicyna. Uważam, że rzeczona powieść jest wspaniałym studium różnych osobowości i charakterów. Niechaj za przykład posłuży następujący argument: z jednej strony mamy bohatera, który całym swoim sercem sprzeciwia się systemowi komunistycznemu i jego represjom skierowanym przeciwko obywatelom, nie tylko posiadającym, ale także głoszącym swoje poglądy (przypomina mi się podział na szarych i kolorowych z "Wrońca" Dukaja), a z drugiej - zaciekłego komunistę, który - można śmiało stwierdzić - hołduje Machiavellistycznej zasadzie złotego środka, tj. nie cofnie się przed niczym, żeby osiągnąć postawiony przez siebie cel. Cenię sobie powieść Sołżenicyna głównie za to, iż poświęcił czas, by opisać każdego ze swoich bohaterów, by przedstawić ich pochodzenie, postawy życiowe i poglądy polityczne. Nie spotyka się zbyt wielu takich dzieł, w których autor z pełnym szacunkiem traktuje stworzone przez siebie postacie (zazwyczaj są one opisane po łebkach).

Jak do tej pory nie udało mi się zanotować żadnych słabych stron Sołżenicynowskiej powieści. Z jednej strony wydaje mi się to dziwne, ponieważ - z mojego punktu widzenia - nie ma dzieła literackiego, które jest idealne. Z drugiej natomiast, dochodzę do wniosku, że najwyraźniej zbyt mało książek jeszcze przeczytałem, skoro chwalę się takim, że tak się wyrażę, małomiasteczkowym poglądem. Okej, już wiem! Jedynym minusem, jaki posiada ta powieść - nie ze swojej winy, a ze względu na to, jakie oczekiwania mają jej czytelnicy - to fakt, że w żaden sposób nie stara się ona pomóc pacjentom, cierpiącym na raka, zrozumieć swoją chorobę i - tym samym - w jakiś sposób się z nią pogodzić. Żaden z nich nie znajdzie w niej ciepłego słowa, czy też nie zostanie poklepany po plecach przez Sołżenicyna. Choroba w tej powieści figuruje jedynie w formie przenośni, w formie elementu, który jest punktem startowym dla późniejszych zmian.

Kiedy po raz pierwszy zasiadłem w swoim bardzo wygodnym fotelu, stojącym w dość opustoszałym pokoju, z powieścią Aleksandra Sołżenicyna w ręku, znałem owego pisarza jedynie dzięki jego opowiadaniu o pewnym Iwanie, którego życie mocno skomplikowało się, gdy trafił do łagru, leżącego na dalekiej Syberii. Przyznaję, opowiadanie to (a może powieść? Byłbym wdzięczy za wskazanie...