Książka jest dwutomowym szkicem historycznym i archeologicznym obejmującym lata 7000/5000 przed Chr. – 300 przed Chr. Jej narracja zaczyna się od pierwszych społeczności rolniczych w Europie (kiedy to większość ludności świata używała do wytwarzania swoich narzędzi krzemienia i kamienia, a nie metalu) i pierwszych miejskich cywilizacji Starego Świata, by stopniowo objąć kultury całego globu, od IV-III tys. przed Chr., aż po epokę żelaza i po czasy, kiedy powstawało krótkotrwałe imperium Aleksandra Macedońskiego. Pierwszy tom opisuje okres 7000-1200/1000 przed Chr. i dotyczy w przeważającej części epoki brązu (ściśle rzecz ujmując określenie to odnosi się jedynie do części obszarów Starego Świata, ale tutaj zostało użyte po prostu jako nazwa epoki). Drugi tom dotyczy epoki żelaza, a jego treść zawiera się w latach 1200/1000-300 przed Chr.

Książka opowiada o kolejach losu ludzi zamieszkujących cały glob w zarysowanym wyżej okresie czasu. Jest to zdecydowanie zarys historii globalnej, obejmującej bez mała cały zamieszkany Świat. W naszych czasach nie sposób już pisać o historii ograniczając się do skonstruowania mocno zawężonej opowieści o Europie i kręgu śródziemnomorskim. Dziś bowiem wiemy dużo więcej nie tylko o najstarszej przeszłości najbliższych nam terenów, ale także o tym, co działo się na bardzo odległych od naszego miejsca pochodzenia obszarach. Kultur i ludów Azji, Afryki, Oceanii i Nowego Świata nie sposób nie wspomnieć. Nie można pominąć tej wiedzy i nie sposób jej zignorować. Dlatego właśnie opis najstarszych dziejów musi być jak najpełniejszy i obejmować cały znany Świat.

Na kartach obydwu obszernych tomów książki Czytelnik będzie mógł spotkać pracowitych i skrupulatnych Sumerów, egipskich budowniczych piramid, twardych i wojowniczych mieszkańców prehistorycznej Europy, chińskich rolników, fenickich kupców i żeglarzy, indoaryjskich wojowników i przedstawicieli dość tajemniczych ludów Obu Ameryk. Będzie mógł znaleźć się w bogatych pałacach i lepiankach ubogich rolników, na ruchliwych handlowych szlakach i na polach bitew, na statkach i w wielkich miastach. Będzie mógł poznać Świat tak odległy, a jednocześnie tak podobny do naszego. Walka o handel i zasoby, brutalne konflikty i podstępne chwyty – już w tamtych odległych czasach były smutną rzeczywistością, nieodłączną częścią życia, istniejącą obok wspaniałych pałaców i ich bogactw, wybujałego handlu i żywiołowego gospodarczego rozwoju.

Dlaczego jednak powstała książka o tak dawnych, pogańskich czasach? Epoki brązu i żelaza były czasem, w którym pojawiła się przeważająca większość zjawisk, rzeczy i instytucji, które do dziś kształtują (czy tego chcemy, czy też nie) nasze doczesne życie. Państwo, miasta, handel międzynarodowy, pismo, dalekie podróże, wojna, machinacje polityków, biurokracja, wielka produkcja ... wszytko to powstało, bądź rozwinęło się i upowszechniło w opisywanych epokach. Zmieniały się królestwa i dynastie, padały i powstawały miasta, ale wymiana, handel, ruch ludzi i rywalizacja o dochody i zasoby nigdy nie ustawały. Właśnie dlatego cała opisana w książce historia została osnuta wokół wątków historii gospodarczej (i historii cywilizacji) sprzężonych z historią polityczną. Powstawanie i upadek państw, migracje i epidemie, okresy prosperity i kryzysu – wszystkie te wątki zostały powiązane z dziejami ekonomiki. Warto przy tym dodać, że już wczesnochrześcijańscy pisarze opisywali w swoich dziełach przedchrześcijańską przeszłość i jej osiągnięcia, czego najlepszym przykładem są „Kobierce” (Stromata) Klemensa Aleksandryjskiego, czy „Praeparatio evangelica” Euzeubiusza z Cezarei.

Ale nowa książka nie jest tylko historią państw i ich bogactwa, bądź nędzy. Jest także historią ludzi, ich warunków życia i pracy. To w końcu im zawdzięczamy tak wiele cywilizacyjnych udogodnień i jakości, jakie ich praca wniosła także w nasz styl życia (pismo, literatura, wodociągi, budownictwo kamienne, użycie metali, życie miejskie i wiele, wiele innych...). Wszystkie opisane wydarzenia miały pozytywny, bądź negatywny wpływ na ich życie. Ich przeżycia i wspomnienia były nie mniej realne, niż te, które mogliśmy słyszeć od naszych rodziców i dziadków. Dziś badania historyczne i archeologiczne przywracają je do życia i przybliżają współczesnemu człowiekowi. Część tych retrospekcji pragnie Czytelnikom przybliżyć niniejsza książka.

Autor pragnął przedstawić Szanownym Czytelnikom obraz przeszłości zrekonstruowany dzięki mozolnym pracom historyków, archeologów, epigrafików, filologów i specjalistów innych dziedzin, którzy w ciągu ostatnich 50 lat zdołali wnieść do niego wiele nowych, nieznanych wcześniej elementów. Obraz ten odbiega znacznie od wyrywkowych i z konieczności skrótowych treści, z którymi Szanowni Czytelnicy mogli się zapoznać na różnych etapach edukacji, lub w czasie samodzielnej lektury. Autor ma jednak nadzieję, że będzie on równie bogaty i różnorodny, co interesujący i skłaniający do samodzielnych przemyśleń. Jest to żywy i dynamiczny obraz świata dalekosiężnego handlu i kontaktów, gwałtownych wojen i politycznych zwrotów, świata który zaludniali ludzie odważni i pracowici, ale także bezwzględni i okrutni. Świat ten jest o wiele bardziej interesujący i wyrazisty od tego, co potrafi zaoferować literacka fikcja. Jest on o wiele bardziej pociągający, ponieważ jest realny, jest światem prawdziwych ludzi, którzy są także naszymi przodkami.

Autor musi jednocześnie przyznać, że nie mógł zawrzeć w książce wszystkich ciekawych wątków, które byłyby godne opisania. W przeciwnym razie całość musiałaby być kilka razy dłuższa i przypominać bardziej materiał budowlany, niż książkę. Właśnie dlatego w kolejnych notkach znajdą się tematy z konieczności pominięte w czasie pisania pracy, bądź takie, które należałoby rozwinąć.

Spis treści

Wstęp

Pierwsi rolnicy Europy (7000-4000 przed Chr.)

Od kamienia do brązu i od Europy do Azji (4000-2500/1900 przed Chr.)

Burzliwy początek wieku brązu (4000-3000 przed Chr.)

Początki mocarstwa nad Nilem (7000-2900 przed Chr.)

Mezopotamia i nowy-stary porządek świata (6000-2900 przed Chr.)

Kupcy Oceanu Indyjskiego (3000-1800 przed Chr.)

Od miasta do imperium (3100/2900-2100 przed Chr.)

Królestwo Słońca i piramid (2675-2170 przed Chr.)

Koniec pierwszych mocarstw (2100-1800 przed Chr.)

Żeglarze, koczownicy i kupcy (2000-1600 przed Chr.)

Szlak bursztynowy, eksplozja i zmiany (1600-1500 przed Chr.)

Koncert mocarstw i złota epoka handlu (1500-1200 przed Chr.)

Wielka katastrofa (1200-1000 przed Chr.)

Bibliografia