Kiedy w 2010 r. obejrzałem w Dublinie film „Michael Collins” z Liamem Neesonem w roli głównej, byłem pod wielkim wrażeniem zarówno samego dzieła, jak i tytułowego bohatera. Przyznam, iż wcześniej nie zajmowałem się zbytnio najnowszym okresem historii Irlandii i jej zmaganiami o niepodległość z Imperium Brytyjskim. Żałowałem wtedy, że na naszym rynku wydawniczym nie jest dostępna żadna porządna biografia twórcy Irlandzkiej Republikańskiej Armii. Jako miłośnik serii Biografie Sławnych Ludzi miałem nadzieję, że może kiedyś ukaże się ona sumptem Państwowego Instytutu Wydawniczego i będzie miała piękną marmurową okładkę.
Ku mojemu zdumieniu ziściło się to w 2020 r.
Książka jest obszerna, jedna z najbardziej opasłych z jakimi miałem do czynienia w tej serii. Drobiazgowość z jaką autor traktuje żywot Collinsa wynika z co najmniej dwóch faktów. Po pierwsze Tim Pat Coogan jest Irlandczykiem, który pisze przede wszystkim dla swych rodaków. Po drugie postać twórcy IRA jest na tyle doniosła dla historii Irlandii (ale i kontrowersyjna),że wyjaśnienie wszystkich najdrobniejszych wątków i szczególików jawi się dla pisarza-Irlandczyka jako narodowościowy imperatyw. Wszystko to powoduje, iż czytelnik nie-Irlandczyk, dla którego sprawy te są raczej obce, powinien przed przystąpieniem do lektury wykonać małą grę wstępną, polegającą na przyswojeniu sobie podstawowych informacji z historii Irlandii XIX i pierwszej połowy XX wieku. Bez tego może się po prostu zagubić w natłoku szczegółów zawartych w książce. Polski czytelnik ma tę dobrą sytuację, że może sięgnąć np. do Historii Irlandii pióra Stanisława Grzybowskiego i w ten sposób spróbować przygotować się do biografii Michaela Collinsa.
Książka de facto, poza krótkim zarysem najwcześniejszych lat Collinsa i jego sytuacji rodzinnej, traktuje o 6 najważniejszych i zarazem ostatnich latach jego życia: 1916 – 1922. Jest to okres, gdy naród irlandzki wytężył swoje siły, aby przeciwstawić się panowaniu Anglii i zrzucić wreszcie nałożone przez nią kajdany niewoli. Zmagania IRA z okupantem, chociaż brutalne i bardzo krwawe, przyniosły w końcu pewien efekt. Olbrzymia w tym zasługa Collinsa. Sytuacja niestety była daleka od rozwiązania, które zadowalałoby wszystkie strony. Tragiczna wojna domowa, która wybuchła pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami traktatu z Anglią, nazwana przez autora „najgłupszą wojną domową w historii”, spotęgowała tylko już i tak bardzo długie pasmo nieszczęść. Śmierć Michaela Collinsa w jej trakcie, będącego już wtedy żywą legendą dla większości rodaków, spowodowała w narodzie tąpniecie i podział, który przez wiele lat miał zaciążyć na polityce Irlandii.
Biografia ta nie należy do lektur łatwych. Mimo wszystko warto po nią sięgnąć, choćby dla porównania naszego okresu odbudowy niepodległego bytu po I wojnie światowej z ówczesnymi wydarzeniami w Irlandii.

Kiedy w 2010 r. obejrzałem w Dublinie film „Michael Collins” z Liamem Neesonem w roli głównej, byłem pod wielkim wrażeniem zarówno samego dzieła, jak i tytułowego bohatera. Przyznam, iż wcześniej nie zajmowałem się zbytnio najnowszym okresem historii Irlandii i jej zmaganiami o niepodległość z Imperium Brytyjskim. Żałowałem wtedy, że na naszym rynku wydawniczym nie jest...

Wyśmienita biografia. Oczywiście protagonistą na kartach książki jest Michael Collins (irl. Mícheál Eoin Ó Coileáin),ale poza tym mamy tu multum postaci niezwykle barwnych i istotnych w historii Irlandii: bohaterów narodowych, polityków, przywódców IRA, wojskowych, myślicieli, artystów, zarówno po stronie republikańskiej, protestanckiej, jak i angielskiej. Dostajemy solidną porcję informacji na temat samej Irlandii. Autor brawurowo kreśli tło wydarzeń od wrzeń w stosunkach angielsko-irlandzkich na początku XX wieku po Wielką Wojnę i niepewne lata powojenne. Książka oprócz wciągających opisów zasadzek, pozyskiwania informacji przez szpiegów, walk pomiędzy katolickimi Irlandzkimi Ochotnikami (IV),IRA i elitarnym Szwadronem a lojalistycznymi bojówkami, jak Czarno-Brązowi (Black and Tans),RIC (Królewska Policja Irlandzka) i Auxiliaries, zawiera też bardziej wymagające fragmenty, jak np. negocjacje angielsko-irlandzkie z 1921 roku czy bratobójczy konflikt Collinsa z Eamonem de Valerą i innymi republikanami przeciwnymi traktatowi. Natłok postaci i sytuacji sprawia, że czasem trudno się połapać i wymaga skupienia, co jednak nie jest wadą i nadaje książce większego realizmu oraz oddaje niespokojny klimat tamtych czasów. Pozycja godna polecenia, zarówno dla osób zainteresowanych historią Irlandii, jak i ceniących świetną literaturę biograficzną opartą na solidnych źródłach. Brakowało mi jedynie wkładki ze zdjęciami, która dodałaby większego kolorytu i wartości, i tak już bardzo dobrej książce.

Wyśmienita biografia. Oczywiście protagonistą na kartach książki jest Michael Collins (irl. Mícheál Eoin Ó Coileáin),ale poza tym mamy tu multum postaci niezwykle barwnych i istotnych w historii Irlandii: bohaterów narodowych, polityków, przywódców IRA, wojskowych, myślicieli, artystów, zarówno po stronie republikańskiej, protestanckiej, jak i angielskiej. Dostajemy...

Kilkanaście lat temu przeczytałem książkę Grzegorza Swobody na temat Powstania Wielkanocnego i od tamtej pory darzę Irlandczyków sympatią. Tematyka irlandzkiej wojny o niepodległość jest w polskojęzycznej historiografii problematyką raczej egzotyczną, dlatego bardzo się cieszę, że na naszym rynku pojawiła się biografia Michaela Collinsa. Ów mężczyzna był bowiem jednym z twórców Wolnego Państwa Irlandzkiego, uczestnikiem Powstania Wielkanocnego, ministrem finansów, przywódcą IRA, sygnatariuszem traktatu angielsko-irlandzkiego z 1921 roku. Nie da się ukryć, że dla autora jest to sprawa dosyć osobista i emocjonalna. Z treści książki można wywnioskować, że rodzina Coogana była związana z obozem Collinsa, jednak nie wpływa to znacząco na odbiór biografii. Praca została napisana w oparciu o liczne dokumenty, listy czy dzienniki Collinsa, ale także na podstawie wielu rozmów z uczestnikami tamtych wydarzeń (biografia była pisana w 1990 roku),co nadaje książce swoistego klimatu. Przede wszystkim ta obszerna książka (prawie 600 stron, nie licząc aneksów, przypisów i bibliografii) koncentruje się na wydarzeniach po 1916 roku, czyli na partyzanckiej wojnie przeciwko wojskom brytyjskim, późniejszym rozmowom pokojowym, a następnie pierwszych miesiącach Państwa Irlandzkiego. Przyznam, że wielkie wrażenie wywarł na mnie rozdział o negocjacjach angielsko-irlandzkich. Coogan znakomicie pokazuje z jakimi problemami zmagali się dyplomaci podczas rozmów, jak zmieniał się sam projekt traktatu, ale też fakt, że czasami własna drużyna sprawia więcej problemów niż rywal. Duże słowa uznania nalezą się też autorowi, za to, że jako biograf rozumie pewną historyczną odpowiedzialność i nie chce zostawiać jakichś niedomówień czy wątpliwości co do postaci Collinsa. Z tego też powodu, mimo, że nie zawsze można mieć stuprocentową pewność, Coogan stara się formułować wiele konkretnych tez czy wniosków, podpierając je materiałami źródłowymi, nie pomijając także tematów niekoniecznie wdzięcznych dla rodziny jak na przykład romanse głównego bohatera. Podsumowując, biografia Michaela Collinsa wypełnia istotną lukę na polskim rynku wydawniczym, a przy okazji jest to kawał znakomitej literatury, która przyznam, że przerosła moje oczekiwania.

Kilkanaście lat temu przeczytałem książkę Grzegorza Swobody na temat Powstania Wielkanocnego i od tamtej pory darzę Irlandczyków sympatią. Tematyka irlandzkiej wojny o niepodległość jest w polskojęzycznej historiografii problematyką raczej egzotyczną, dlatego bardzo się cieszę, że na naszym rynku pojawiła się biografia Michaela Collinsa. Ów mężczyzna był bowiem jednym z...