Żadne inne polskie miasto nie zostało tak bardzo zniszczone podczas drugiej wojny światowej jak Warszawa. Stolica Polski została zamieniona przez Niemców w wielkie gruzowisko. Rozkaz Hitlera o zrównaniu Warszawy z ziemią bezwzględnie zrealizowano.

Po wojnie niemal od razu pojawił się problem odbudowy stolicy. Ostatecznie komuniści – po krótkich wahaniach – postanowili odbudować Warszawę. Miało to być swoistą legitymizacją nowej władzy. Symbolem odbudowy miasta został Józef Sigalin. Kim był człowiek, który „budował Warszawę przez blisko czterdzieści lat? Chociaż zwykło się mówić, że to potrzeba tworzy ludzi, trudno wyobrazić sobie człowieka lepiej stworzonego dla potrzeb powojennej Warszawy”.

Jego fascynującą biografię kreśli Andrzej Skalimowski w książce pod tytułem „Sigalin. Towarzysz odbudowy”. Ta niezwykle interesująca publikacja ukazała się nakładem wydawnictwa Czarne w serii „Biografie”. Już na wstępie powiem, że jest to świetnie napisana książka. Jej autor specjalizuje się m.in. w historii architektury.

Czytelnik otrzymuje dzieło kompletne. Czytając o rodzinie Sigalinów, przenosimy się w świat, którego już nie ma. Świat „kefirowego imperium” Klaudii Sigaliny. Poznajemy tragiczny los braci Józefa. Grzegorz, wybitny architekt, został rozstrzelany w ZSRR.

Wszystko to jest wstępem do życiorysu Józefa Sigalina. Był on postacią niezwykle interesującą. Bez wątpienia to, że był Żydem, miało niebagatelny wpływ na jego życie. Przede wszystkim był jednak komunistą. Komunistą ideowym, zaangażowanym w „robotę partyjną”. Jako Żyd i komunista nie miał specjalnie „łatwego” życia. Mimo to w roku 1935 rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Niestety, „małe szczęście przedwojenne” zostało brutalnie przerwane przez wybuch drugiej wojny światowej. Sigalin krytycznie oceniał politykę ZSRR. A jednak złożył podanie (początkowo odrzucone) o przejęcie w szeregi WKP(b). Służył w Armii Czerwonej, był oficerem u Berlinga. Znał osobiście niemal wszystkich najważniejszych polskich komunistów: Bermana, Wasilewską, Bieruta. Stanął na czele Działu Odbudowy „rządu lubelskiego”.

Tak zaczęła się jego kariera jako „budowniczego Warszawy”. Jako sprawny organizator i „zaufany towarzysz” praktycznie kierował pracami Biura Odbudowy Stolicy. Po budowie Mostu Poniatowskiego i trasy W-Z stał się niekwestionowanym autorytetem. Cieszył się pełnym zaufaniem Bolesława Bieruta, żywo zainteresowanego planami odbudowy stolicy. W końcu Józef Sigalin, ów „herold socrealizmu” został pierwszym naczelnym architektem Warszawy. Wszystkie projekty przechodziły przez jego ręce. Nie kto inny, tylko on był także „pełnomocnikiem do spraw Pałacu”. Chodzi oczywiście o „dar” ZSRR – Pałac Kultury i Nauki, który do dziś wywołuje żywe dyskusje. Odsunięty w latach 70., pod koniec życia zgorzkniały, Józef Sigalin na zawsze żyje w swoich budowlach.

„Sigalin. Towarzysz odbudowy” to niezwykle interesująca książka. Czytając bowiem biografię tego „komunisty i architekta”, poznajemy fascynującą historię odbudowy Warszawy, ze wszystkimi jej jasnymi i ciemnymi stronami. Dzięki tej lekturze odkrywamy też człowieka, który wywarł ogromny wpływ na wygląd powojennej stolicy. Jest to lektura obowiązkowa dla wszystkich interesujących się okresem komunizmu, a także tych, którzy zastanawiają się, jak w praktyce realizowano hasło „cały Naród buduje swoją Stolicę”. Jest to wreszcie idealna książka dla wszystkich miłośników dobrych biografii. Zachęcam do lektury.

Wojciech Sobański