„Wielki marynarz” bez wątpienia jest powieścią o ucieczce. Lili, główna bohaterka, opuszcza rodzinne Manosque w Prowansji, które wielu wydaje się być rajem na ziemi – ona nie była w stanie tam wytrzymać. Dlaczego? Tego Catherine Poulain czytelnikowi nie zdradza, choć kusi go i igra z nim bez przerwy, sugerując, że uchyli rąbka tajemnicy; tak się nie dzieje, a sama autorka (urodzona w tym samym mieście; zresztą życiorysy jej i protagonistki są ściśle związane) w jednym z wywiadów stwierdziła, iż to materiał na zupełnie inną książkę. W tej powieści przeszłość Lili rzeczywiście okazuje się mało ważna, stanowi co w najlepszym razie źródło, z którego kobieta może czerpać motywację i szaloną pasję pchającą ją nie tyle nawet ku morzu, co z dala od lądu. Bo nie chodzi w „Wielkim marynarzu” o samo łowienie ryb czy pływanie – ta powieść jest wielką apoteozą wolności eksponowanej jako zdecydowanie najważniejsza – ważniejsza od miłości czy nawet szeroko rozumianego szczęścia – wartość.

Można pogodzić się z tym, że Poulain postanowiła nie zdradzać powodów ucieczki Lili (szczególnie, że udało jej się, mimo ścisłego milczenia, wytworzyć gęstą i poruszającą atmosferę dawnej, a niezwietrzałej jeszcze tragedii), ale z pewnością nie sposób ignorować świata, do którego trafiła. W „Wielkim marynarzu” autorka pokazała rzeczywistość niespotykanie ostrą: Alaska nie wybacza żadnego błędu i wymaga morderczej pracy, często nie pozwala ani na sen, ani na odpoczynek, a zmusza zamiast tego do przełykania goryczy niezawinionej porażki. To ostatnie zresztą stanowi ciekawy temat, bo Poulain próbuje przekonać czytelnika – najczęściej poprzez słowa samej Lili – iż świat amerykańskich rybaków jest piękny mimo swego fizycznego brudu, bo niby sprawiedliwy sędzia z dobre nagradza i za złe karze. Oglądane z zewnątrz doświadczenia bohaterki wcale tego nie potwierdzają, a jedynym probierzem wydaje się być ślepy na wszystko los wraz ze swoją szaloną córką: losowością. Lili doznaje w tym zdominowanej przez prostych mężczyzn krainie wielu cierpień, wśród których te związane z robotą na skraju wytrzymałości wcale nie są najgorsze. Poulain zresztą mocno podkręca barwy obrazu owych cierpień poprzez ciągłe podkreślanie fizyczności swej bohaterki: szczupłej, niskiej, ptasio delikatnej.

Warsztat francuskiej autorki stanowi inne fascynujące zagadnienie, bo ta sięga po całkiem odmienny zestaw narzędzi niż ten, którego można by się spodziewać wziąwszy pod uwagę tematykę powieści. Owszem, zdarzają jej się bardzo rzeczowe, realistyczne opisy, szczególnie kiedy połowy okazują się wyjątkowo trudne, ale kiedy tylko akcja zwalnia, a morze się uspokaja, pisarka przechodzi do zupełnie innej estetyki. Pokłady łajb przemieniają się nagle w przestrzeń oniryczną, szarość ustępuje miejsca intensywnym granatom, srebrom i szkarłatom, a czytelnik nie jest już na morzu, a w jakiejś skrywającej tajemnicę krainie. Czar zwykle pęka, gdy Lili wraca na ląd, gdzie szybko idzie do pełnego zmęczonych rybaków baru, ale i tutaj zdarzają się bardzo ciekawe frazy: choćby nazywanie pijaństwa „malowaniem miasta na czerwono”. Nie ma tutaj ciepłego liryzmu, którym ujął mnie w „Utraconym darze słonej krwi” Ailstair MacLeod, ale oryginalności z pewnością nie brakuje.

Warto w końcu wspomnieć o wątku tytułowego „Wielkiego marynarza”. Niecierpliwość i nadwrażliwość Lili, jej nerwowe rozedrganie, sprawiają, że nie potrafi rozdzielić podekscytowania światem, o którym śniła, od fascynacji wypełniającymi go mężczyznami. W końcu trafia w ramiona Jude'a, ale cały czas nie umie podjąć wyboru: odrzucić choćby część tak długo gonionej wolności i zostać z nim czy kontynuować swoją wędrówkę? Szkoda, że w tym wątku dzieje się tak niewiele i że został potraktowany tylko i wyłącznie jako element życia emocjonalnego Lili; ta definiująca dalsze życie decyzja domaga się nieco głębszej refleksji.

„Wielki marynarz” to dobra powieść, która łączy ze sobą dwie pozornie rozłączne rzeczywistości: wewnętrzny świat delikatnej jednostki oraz brutalną codzienność pełną ciężkiej pracy. I choć refleksja Poulain nad tą niezwykłą syntezą nie jest zbyt bogata, to pełna gama emocji wypełniająca strony książki z pewnością usatysfakcjonuje wielu czytelników.

Bartosz Szczyżański