„Sznurówki” to pierwsza wydana w naszym kraju powieść Domenica Starnone, ale mimo to nazwisko nie powinno być polskim czytelnikom obce. Dwukrotnie już był bezpośrednio wiązany ze zdecydowanie najpotężniejszą postacią współczesnej włoskiej literatury – śledztwo naukowców wykazało, że najprawdopodobniej to on kryje się za postacią Eleny Ferrante, dziennikarz Claudio Gatti twierdzi natomiast, iż autorem niesamowicie popularnej sagi neapolitańskiej otwartej przez „Genialną przyjaciółkę” jest jego żona, Anita Raja. Czy powieść sygnowana przez samego Starnone ma szanse na powtórzenie sukcesów książek Ferrante?

W „Sznurówkach” świat zostaje sprowadzony do rodziny – bohaterowie nie potrafią się od niej za żadną cenę uwolnić, ani w sensie fizycznym (bo wracają do wspólnego domu za każdym razem, nawet wtedy, gdy wydaje się to najbardziej nieprawdopodobne), ani w psychologicznym, bo każdą swoją decyzję, ba, każde swoje działanie rozpatrują w kontekście połączonej więzami krwi czwórki. Sprawę wybitnie utrudnia to, że wszyscy czują się w tej rodzinie nieszczęśliwi: córka mówi o tym otwarcie, ojciec gotów jest przyznać to tylko przed sobą, a despotyczna matka i przykładny syn swojego bólu nie nazywają, choć jest on dla wszystkich oczywisty.

Zdarzają się w tej powieści fragmenty świetne: wątek tytułowych sznurówek podniesionych do przedmiotu definiującego tożsamość udowadnia, że Starnone potrafi zaskoczyć, podobnie jak zamieszanie związane z...imieniem kota. Niestety, takich niespodziewanych, intrygujących elementów jest w książce niewiele. W swojej istocie „Sznurówki” są opisem klasycznego kryzysu małżeńskiego: zarówno jego powody (znudzony mąż dochodzi do wniosku, że ożenił się zbyt wcześnie i wyrusza na poszukiwanie wrażeń, podczas którego się zakochuje), jak i skutki (depresja żony, destrukcyjny wpływ na dzieci, w końcu rozkład życia rodzinnego) można bez trudu przewidzieć. Nie ma, oczywiście, nic złego w fabułach kameralnych, rozgrywających się między czterema ścianami i pomiędzy kilkoma bohaterami – problem w tym, że u Starnone wszystko to jest banalne. Pisarz próbuje się ratować, ale raczej nieporadnie: pokazanie sytuacji z perspektywy trzech zaangażowanych stron (żona-mąż-dzieci) wypada poprawnie, lecz stanowi chwyt wyświechtany i wyeksploatowany; nieco ciekawsza okazuje się intelektualna kompromitacja ojca, który próbuje tłumaczyć swój egoizm duchem czasów i rozwojem cywilizacyjnym.

„Sznurówki” nie są złą powieścią, ale zdecydowanie zbyt często ocierają się o banał. Gdyby chcieć wyabstrahować z nich treść rzeczywiście świeżą i interesującą, to materiału starczyłoby pewnie na długie opowiadanie. I choć książka nie jest długa, to współczesna literatura obyczajowa opisująca życie rodzinne jest tak bogata, że czas potrzebny na tę lekturę można zainwestować zdecydowanie lepiej.

Bartosz Szczyżański