Wśród 96 ofiar katastrofy prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. był także Janusz Kurtyka. Szerokiej opinii publicznej znany był przede wszystkim jako prezes Instytutu Pamięci Narodowej, a urząd ten piastował od grudnia 2005 r. Z tego powodu był często atakowany przez niechętnych mu polityków, publicystów i dziennikarzy. Aktywność Janusza Kurtyki była jednak znacznie bogatsza i nie zaczęła się wraz z powstaniem IPN.Nic więc dziwnego, że grono przyjaciół, kolegów i współpracowników postanowiło w pierwszą rocznicę jego śmierci szerzej zaprezentować tę nietuzinkową postać podczas konferencji naukowej „Janusz Kurtyka – Rzeczypospolitej historyk i urzędnik", która odbyła się 15–16 kwietnia 2011 r. w Krakowie. Materiały z tej konferencji publikujemy w niniejszym tomie, mając nadzieję, że prezentowany zbiór, z jednej strony, będzie spłaceniem długu, jaki każdy z nas zaciągnął w jakimś stopniu u Janusza Kurtyki, z drugiej zaś pozwoli lepiej poznać postać, której karykaturalny wizerunek był tak często upowszechniany w mediach.(ze Wstępu)