http://www.polskanapiechote.waw.pl/do-poduszki

W tej książce jest wszystko, co lubię: historia napisana przez życie i miejsce, które dobrze znam. Tym miejscem jest tytułowy Piękny Brzeg – joli bord – warszawski Żoliborz. To naprawdę piękna dzielnica, zabudowana starymi willami, pełna zieleni, od wschodu okolona Wisłą, spokojna i cicha. Od czasów opisanych w książce niewiele się zmieniła. Ci, którzy jej nie znają, mogą spojrzeć na mapkę umieszczoną na wyklejce przed stroną tytułową.

Pod numerem 1 jest dom przy ulicy generała Zajączka. Tu rozgrywa się większość opisanych wydarzeń. To dom Krysi, której losy są kanwą opowieści. Do tego domu wraca tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej z wakacji w Choszczówce. Pod koniec września 1939 roku z jego okien obserwuje defiladę zwycięskiej armii niemieckiej, maszerującej z pobliskiego Dworca Gdańskiego do Cytadeli. W tym domu schronienie znajdują uciekinierzy ze Lwowa i pani Maria z synem Jankiem, który nie miał „dobrego wyglądu”. To tu odbywają się spotkania żołnierzy podziemnej armii, a w sierpniu 1944 roku działa powstańczy szpital, w którym pracuje Krysia. Wraz z koleżankami przenosi rannego powstańca. Chłopak czeka w piwnicy domu przy ulicy Dymińskiej. Stamtąd na generała Zajączka nie jest daleko, ale to niebezpieczne miejsce – między Cytadelą a Dworcem Gdańskim trwa ostrzał. Łatwiej jest przy placu Inwalidów, gdzie stoi ogromna barykada. Tuż za placem zaczyna się ulica Adama Mickiewicza. Tam mieszka Krystyna, która wprowadza Krysię i jej koleżanki w konspiracyjną działalność. W jej domu dziewczynki składają przysięgę na wierność Ojczyźnie. Kilka dni później mijają go, wioząc na Marymont pierwszą przesyłkę z nielegalnymi gazetkami. Ulicę Mickiewicza przecina plac Wilsona, na którym padają pierwsze strzały Powstania Warszawskiego.

Ale wojna to nie tylko walki, ranni i zabici. „Wojna, poza wieloma tragicznymi zdarzeniami, składała się także ze zwykłych codziennych spraw […]. Dzieci chodziły do szkoły, bawiły się, żartowały”. Krysia uczy się w szkole przy ulicy Felińskiego, niedaleko domu. A po lekcjach chodzi do parku, nad „piękny brzeg” Wisły. Na mapce zabrakło kościoła świętego Stanisława Kostki, w którym tuż przed wybuchem Powstania bierze ślub starsza siostra Krysi – Zosia. Nie brakowało i takich uroczystości, bo mimo nalotów, bombardowań i łapanek życie toczyło się dalej.

Żoliborz, odcięty od reszty Warszawy linią torów kolejowych, był w latach wojny małym samodzielnym miasteczkiem. Jego mieszkańcy tworzyli społeczność, w której wszyscy znali się i wspierali. Wspólnie pracowali, walczyli o przetrwanie, czasami ryzykując życie, chronili najsłabszych, najbardziej narażonych na śmierć. Jak w każdej ludzkiej wspólnocie zdarzali się i spryciarze, ludzie nie do końca godni zaufania. Okupacyjne losy tej żoliborskiej społeczności oglądamy oczami Krysi. Snując swą opowieść, dziewczynka przekazuje mnóstwo informacji o okupacyjnej rzeczywistości. W fakty z własnego życia wplata wydarzenia historyczne: atak sowietów, opuszczenie Warszawy przez polski rząd, zbrodnię katyńską, powstanie w getcie.

Wojna na Pięknym Brzegu to jednak nie tylko okupacyjne dzieje warszawskiej dzielnicy i jej mieszkańców, to przede wszystkim losy Krysi – matki autora. To jej towarzyszymy od pierwszej do ostatniej strony opowieści. Dziewczynka, jak większość ludzi, których dzieciństwo przypadło na lata wojny, szybko dorasta. We wrześniu 1939 roku ma dziesięć lat i nie do końca pojmuje, jak straszny kataklizm zwalił się na Polskę. Z biegiem czasu, gdy z jej życia zaczynają znikać szkolni koledzy, ojciec i wujkowie trafiają do obozów, mama i babcia cudem unikają rozstrzelania, a w czasie ucieczki z Pawiaka ginie serdeczny przyjaciel, w Krysi następuje przemiana. Dziecinne „dokuczanie szkopom” zamienia się w niebezpieczną działalność konspiracyjną i udział w Powstaniu Warszawskim.

Książka Andrzeja Marka Grabowskiego to mądra, wartościowa literatura. Opowiada o latach okupacji w sposób prosty i ciekawy. Nie zawiera brutalnych scen, ale też niczego nie ukrywa – przedstawia wojenną rzeczywistość taką, jaką była. Autor nie uczy nienawiści, nie wyzwala w czytelniku chęci odwetu na okupantach. Być może celowo większość niebezpiecznych sytuacji ma pozytywne zakończenie, a Niemcy też okazują się ludźmi.

Ciekawa jest kompozycja książki. Mapka na wyklejce przed kartą tytułową aż prosi, by wziąć za rękę jakiegoś malucha i wspólnie odszukać zaznaczone na niej miejsca. Zdjęcia na tylnej wyklejce oraz ilustracje Joanny Rusinek, zgrabnie łączące rysunek z fotografią, podkreślają autentyczność opisywanych zdarzeń. Możliwość zobaczenia bohaterów opowieści bez wątpienia zwiększa jej atrakcyjność. Dobrym pomysłem okazało się zaopatrzenie książki w przypisy objaśniające terminy mniej znane młodym czytelnikom. Ciekawy jest też rozdział zatytułowany Co było dalej w skrócie podający powojenne losy bohaterów opowieści. Niestety, nie wszystkim udało się przeżyć.

http://www.polskanapiechote.waw.pl/do-poduszki

W tej książce jest wszystko, co lubię: historia napisana przez życie i miejsce, które dobrze znam. Tym miejscem jest tytułowy Piękny Brzeg – joli bord – warszawski Żoliborz. To naprawdę piękna dzielnica, zabudowana starymi willami, pełna zieleni, od wschodu okolona Wisłą, spokojna i cicha. Od czasów opisanych w książce...