Nie była to lektura łatwa.
Czym jest książka Thubrona, jak ją zaklasyfikować? Literatura podróżnicza, przygodowa, literatura faktu czy może ściślej - reportaż?

"Utracone serce Azji" to dla mnie przede wszystkim opowieść o ludziach, nie o miejscach, oraz o niezwykłym zjawisku, trudnym do wyjaśnienia dla przeciętnego Europejczyka (w tym kontekście człowieka, którego tożsamość narodową dość łatwo jest opisać), jakim jest konstruowanie tożsamości narodowej wśród ludów, dla których ważniejsza od narodowości była przynależność etniczna i religijna. Obraz, który kreśli w swojej książce Thubron - świata wartości wymykających się podziałom i definicjom, uwikłanego w spory polityczne, strefy wpływów kulturowych, podzielonego sztucznie wyznaczonymi granicami - to obraz fascynujący i przejmujący jednocześnie. To również opowieść o ludziach, którym z dnia na dzień odebrano to, z czym się identyfikowali - Związek Radziecki - zostawiając ich jednak z całą spuścizną polityczną, gospodarczą i kulturową po nim.
Gdyby jednak potraktować "Utracone serce Azji" jako li i jedynie reportaż, można spodziewać się uczucia lekkiego niedosytu. Poza kilkoma wyjątkami, większość spotkanych i opisanych przez Thubrona ludzi i historii jest dość nijaka i dość bezbarwna, a każdy, kto ma w pamięci doskonały "Cień Jedwabnego Szlaku" zatęskni za atmosferą tamtej książki.
Miasta, które odwiedza i przybliża czytelnikowi autor, są w przeważającej większości brzydkie, zaniedbane i dość nudnawe. Brak tu zabytków tworzących atmosferę, brak śladów historii. Ten "mankament" Thubron wynagradza czytelnikowi swoim piórem, kiedy relacjonuje wyprawy do zburzonych twierdz, będących niegdyś kwitnącymi miastami, kiedy przybliża kulturę i historię minionych potęg - jest w jego opowieści pewna melancholia, głęboka wrażliwość i piękno języka, poruszające niemal tak samo, jak dzieje upadłych imperiów.
Niepospolity talent autora najlepiej uwidacznia się jednak, gdy porzuca miasta na rzecz pustyń, płaskowyżów i ciągnących się bezdroży. Plastyczność opisu jest zachwycająca i właśnie te części książki zapadają w pamięć bardziej niż pobyty w kolejnych krajach - o których miała przecież opowiadać ta książka.

Na reportaż trochę za mało, a "Utracone serce Azji" to jednak coś więcej niż tylko książka podróżnicza. Po doskonałym "Cieniu Jedwabnego Szlaku" może zostawić poczucie lekkiego rozczarowania, ale z drugiej strony cel i zamysł tej podróży są zgoła inne, a ten, kto porówna książkę Thubrona z niektórymi fragmentami pociągowych podróży Paula Theroux zgodzi się, że Colin Thubron "wycisnął" z zebranego materiału wszystko, co najlepsze.
Może zmęczyć, może okazać się miejscami przydługa lub nieciekawa - ale to jedna z tych niewielu książek, które na długo zapadają w pamięć.

Nie była to lektura łatwa.
Czym jest książka Thubrona, jak ją zaklasyfikować? Literatura podróżnicza, przygodowa, literatura faktu czy może ściślej - reportaż?

"Utracone serce Azji" to dla mnie przede wszystkim opowieść o ludziach, nie o miejscach, oraz o niezwykłym zjawisku, trudnym do wyjaśnienia dla przeciętnego Europejczyka (w tym kontekście człowieka, którego...