Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Druga przeczytana książka Colina Thubrona. Doświadczony Anglik udał się w podróż po Azji Środkowej bezpośrednio po rozpadzie ZSRR, gdy nowe państwa dopiero się kształtowały. Rozpoczął od Turkmenistanu, by później najwięcej czasu spędzić w najgęściej zaludnionym Uzbekistanie, skąd dotarł do Tadżykistanu a następnie Kazachstanu i na koniec do Kirgistanu. Uchwycił ciekawy moment w historii, kiedy to po upadku Sojuza Rosjanie wracali do „macierzy”, zaś nowi gospodarze nie potrafili poradzić sobie ze spuścizną ZSRR. Cztery ludy tureckie (w książce zwane turkijskimi) – Turkmeni, Uzbecy, Kazachowie i Kirgizi oraz irańscy Tadżykowie, w granicach wytyczonych im w czasach stalinowskich i pod nazwami pochodzącymi z tego okresu, próbowały budować tożsamość jeśli nie narodową, to przynajmniej państwową, a w niektórych przypadkach po prostu religijną, w oparciu o sunnicki islam. A nie jest to łatwe w sytuacji, gdy niemal każdy mieszkaniec musiał przede wszystkim walczyć o to, by związać przysłowiowy „koniec z końcem” w sytuacji, gdy wiele fabryk i innych zakładów padło, a istniejące zalegały z wypłatami. Thubron podróżuje komunikacją publiczną (pociąg, autobus, w tym „busiki”, samolot),czasem samochodem wynajętym wraz z kierowcą. Nocuje w tanich hotelach i pensjonatach, niekiedy u ludzi. Spotyka się i rozmawia ze zwykłymi ludźmi, a nie z oficjelami. Odwiedza zabytki, w tym ruiny, targi i główne place miejskie, muzułmańskie medresy ale i zwykłe górskie lub pustynne wsie. Odnajduje nawet ludzi mówiących po sogdyjsku, ostatnich potomków starożytnych Persów. Rozmawia z przedstawicielami narodów wiodących, ale spotkał tez Rosjan, Ukraińców, Koreańczyków, Romów, Niemca i … jedną Polkę. Poza muzeami, niemal pustymi, chodzi tam, gdzie ludzie szukają rozrywki – a więc do teatrów ale i … cyrków. Ze szkodą dla własnego organizmu bierze udział w mocno zakrapianych uroczystościach prywatnych. I za to wielkie podziękowania dla autora. Bo pokazał świat egzotyczny w szczególnej chwili – przepoczwarzania się z komunizmu do wschodniego handlu bazarowego, z odgórnie zadekretowanych internacjonalizmu „proletariackiego” i ateizmu do dość powierzchownych - nacjonalizmu i odrodzenia religijnego. Zanotował różne stanowiska co do oceny ZSRR oraz jego upadku, w gruncie rzeczy uzależnione od losów rozmówców przed i po przemianie. Autor dobrze się przygotował do wyprawy. Zawsze daje krótki rys historyczny, dzięki czemu książka nie wymaga dużej wiedzy od czytelnika. Ale należy pamiętać, że po 30 latach książka mocno straciła na aktualności.