Gdyby można było dać wyższą ocenę niż "10", to nie zawahałbym się w tym przypadku. Ciężko powiedzieć o książkach Russella, że któraś jest najlepsza, bo większość jest doskonała, ale gdybym miał wybrać jedną ze wszystkich, to długo bym się zastanawiał, aby nie wybrać "Szkiców sceptycznych". Mamy w niej wszystko co u tego autora najlepsze: genialne myśli, błyskotliwą inteligencję, angielski humor z - czasem - cierpką ironią, a przede wszystkim, przenikliwe uwagi na wiele spraw z licznych dziedzin życia człowieka.
Prawie wszystko, co napisał filozof jest nadal aktualne. Bo czy nie zgodzimy się z opinią, że "Wychowanie, prasa, polityka, religia - jednym słowem wszystkie moce tego świata - stoją obecnie po stronie irracjonalności; są one w rękach ludzi, którzy pochlebiają królowi Demosowi, aby go sprowadzić na manowce"? Czy nie jest tak, iż "Faktem jest, że mamy obok siebie dwa rodzaje moralności: jeden, który zachwalamy, ale którego nie uprawiamy, i drugi, który stosujemy w praktyce, ale rzadko polecamy"? A to już szybko prowadzi do następującej uwagi: " U nas reputację luminarzy moralności mają ludzie, którzy wyrzekają się zwykłych przyjemności i odbijają to sobie za pomocą utrudniania życia swoim bliźnim. Nasze pojęcie cnoty zawiera w sobie element wścibstwa: uważamy człowieka za wyjątkowo zacnego dopiero gdy da się we znaki większej ilości osób. Postawa ta wypływa z naszego wyobrażenia o grzechu i prowadzi nie tylko do krępowania swobody, ale i do obłudy, ponieważ przyjęte normy obyczajowe są zbyt trudne do zastosowania w życiu". A gdy tak rozejrzymy się dookoła, przypatrzymy się szczególnie tzw. życiu publicznemu, to na pewno zgodzimy się z następującym wnioskiem: "U nas różnice poglądów szybko się przeistaczają w kwestie <<zasadnicze>>: każda strona uważa, że przeciwna strona jest z gruntu zepsuta i że wszelkie ustępstwo pociągnie za sobą uczestnictwo w jej winie". Czasem poglądy Russella są tak przewrotne, ale przy tym trafiające w punkt, że szerszej publiczności nie sposób się z nimi zgodzić bez gorzkiego przełknięcia: "Świat jest pełen niesprawiedliwości, a ci, którzy z niej korzystają, są szafarzami kar i nagród. Nagrody przeznaczone są dla tych, którzy wynajdują pomysłowe usprawiedliwienie nierówności, kary zaś dla tych, którzy starają się jej zaradzić. Nie znam takiego kraju, gdzie człowiek, który istotnie miłuje bliźniego, mógłby długo uniknąć oszczerstw. Przed samym wybuchem wojny został zamordowany w Paryżu Jean Jaures, najlepszy obywatel Francji: mordercę jego uniewinniono na tej zasadzie, że oddał ogółowi przysługę". A już na pewno nie będą w smak ludziom następujące słowa: "w ustroju demokratycznym uczciwy polityk nie będzie tolerowany; chyba że jest bardzo głupi (...); ponieważ tylko bardzo głupi człowiek może podzielać szczerze przesądy większej części narodu". A czy sprzeciwimy się znowuż takiej ocenie klasy politycznej: "Każdy więc zdolny i przejęty duchem obywatelskim człowiek musi być hipokrytą, o ile chce osiągnąć powodzenie w polityce; z czasem jednak hipokryzja zabije w nim ducha obywatelskiego"?
Dzieło jest wprost naszpikowane niepokornymi myślami. Stara się pobudzić intelekt wśród czytelników, choć, jak sam autor zauważa, "Z czasem być może ludzie dojdą do przekonania, że inteligencja jest bogactwem społeczeństwa, lecz nie mogę powiedzieć, abym widział jakie oznaki posuwania się w tym kierunku".
Rok 2024 warto zacząć z lekkim sceptycyzmem. Najlepiej to zrobić przy pomocy twórczości Russella. Pomoże nam to przetrwać kolejne niewiadome, które zarysowują się na horyzoncie. Jednak sceptycyzm nie oznacza tu obojętności i zawieszenia sądu w rzeczach najważniejszych. Ma on pomóc dokonać słusznego wyboru, bez zapominania, że "musimy odnosić się sceptycznie nawet do naszego sceptycyzmu".

Gdyby można było dać wyższą ocenę niż "10", to nie zawahałbym się w tym przypadku. Ciężko powiedzieć o książkach Russella, że któraś jest najlepsza, bo większość jest doskonała, ale gdybym miał wybrać jedną ze wszystkich, to długo bym się zastanawiał, aby nie wybrać "Szkiców sceptycznych". Mamy w niej wszystko co u tego autora najlepsze: genialne myśli, błyskotliwą...

Russell to ikona XX-wiecznej logiki, matematyki i filozofii. Odkrywca, intelektualny ojciec Wittgensteina – jedynego chyba XX-wiecznego filozofa, którego można nazwać geniuszem. Odwrotnie niż Wittgenstein, Russel bardzo żywo angażował się w sprawy społeczne i polityczne.

Okładka „Szkiców sceptycznych” opatrzona jest pieczęcią „Jerzy Urban poleca”, co jest być może skutecznym (a może wręcz przeciwnie?) chwytem sprzedażowym, jednak mnie ta rekomendacja razi, bo styl Russela jest angielski: chłodny, racjonalistyczny i zdystansowany.

Na studiach byłem karmiony przede wszystkim lekturami kontynentalnej szkoły XX-wiecznej filozofii. Szkoły posługującej się niejasnym, barokowym stylem pisania, opartej na relatywizmie poznawczym i niewiele mającej sobie z logiki i racjonalności.

Przyznam, że bliższa mi jest brytyjska filozofia analityczna, której ojcem jest właśnie Russell. W „Szkicach sceptycznych”, będących zbiorem esejów i wykładów, Russel wykłada swoje poglądy na sprawy społeczne, kwestie edukacji i wychowania, a także na przyszłość cywilizacji Zachodu, szczególnie w zderzeniu z żywiołem chińskim, który już w połowie XX wieku, kiedy powstawały te teksty, przejawiał potencjalne ciągotki do ekspansji na świat.

Russell jest ewidentnie zafascynowany chińską mentalnością i pokazuje jej przewagi nad pogrążonym w kryzysie Zachodzie. Jako zadeklarowany ateista (co jeszcze kilkadziesiąt lat temu było aktem niemałej odwagi i nonkonformizmu, o czym też jest dużo w tych esejach),pokazuje przewagi cywilizacji Wschodu ufundowanych na „religiach bez Boga” nad cywilizacją opartą na chrześcijaństwie.

Przekonuje też Russell o przewadze liberalnego modelu wychowania i edukacji. Poddaje bezwzględnej krytyce klasyczny model wychowywania i uczenia dzieci, w którym są one traktowane przedmiotowo, wyłącznie jako narzędzia realizacji egoistycznych ambicji rodziców i państwa. Współczesna szkoła jest – według niego – instytucją torturującą i niszczącą umysły młodych pokoleń.

Russell jest gorącym orędownikiem wolności, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i zbiorowym. Religia nie jest dla niego czymś groźnym, o ile poddaje się racjonalnej krytyce i jest otwarta na kwestionowanie, tak samo, jak – zgodnie z Popperowskim duchem – powinny być poddawane krytyce teorie naukowe.

I właśnie ta próba godzenia filozofii i religii Wschodu z będącą obecnie w odwrocie racjonalistyczną, sceptyczną, opartą na logice i szacunku dla innych kulturą klasycznej europejskiej filozofii, urzeka mnie najbardziej.

Russell to ikona XX-wiecznej logiki, matematyki i filozofii. Odkrywca, intelektualny ojciec Wittgensteina – jedynego chyba XX-wiecznego filozofa, którego można nazwać geniuszem. Odwrotnie niż Wittgenstein, Russel bardzo żywo angażował się w sprawy społeczne i polityczne.

Okładka „Szkiców sceptycznych” opatrzona jest pieczęcią „Jerzy Urban poleca”, co jest być może...

Książka w której autor zachęca do samodzielnego myślenia... Do przemyślenia...

Książka w której autor zachęca do samodzielnego myślenia... Do przemyślenia...

Świetnie napisana książka (duży plus dla tłumaczki),przepełniona duchem humanizmu. Skłania do głębokiej refleksji nad kondycją naszej egzystencji. Serdecznie polecam.

Świetnie napisana książka (duży plus dla tłumaczki),przepełniona duchem humanizmu. Skłania do głębokiej refleksji nad kondycją naszej egzystencji. Serdecznie polecam.