Po wyśmienitych „Myślach” liczyłem na coś bardziej poetyckiego i wzniosłego. Niestety, to tylko propagandowy popis erystyki w sporze jansenistów z jezuitami w okresie łagodzenia stanowiska Kościoła Katolickiego w sprawach: łaski bożej, wolnej woli człowieka, jego upadłej natury i gradacji grzechu. Pascal opowiadał się po skrajnej stronie augustyńskiej predestynacji, i niestety, wykazuje się nieuczciwym wykrzywianiem stanowiska przeciwników, sprowadzaniem go do absurdów i usypywaniem chochołów. Przy okazji widać odwieczny problem ortodoksów i twardych tradycjonalistów, którzy rękami i nogami zapierają się przed wszelkimi zmianami, czy właściwie aktualizacjami, drapujących się w buty tych najwłaściwszych z właściwych i najświętszych ze świętych, którzy stoją na straży tego co "prawdziwe" i "niezmienne", jakiekolwiek zmiany zrównując z totalną katastrofą Kościoła Katolickiego. Sęk w tym, że przyczyn "upadku" (dlaczego upadku a nie rozwoju?) można zawsze doszukiwać się krok wcześniej, dekadę wcześniej, stulecie wcześniej. Kiedy był ten właściwy i niezmienny katolicyzm?, ciężko wskazać. Nie tylko pierwszy Kościół i jego tradycje różniły się od późniejszych, ale różnice były już między pierwszymi wspólnotami. Nie mogłem sobie odmówić tej dygresji przyglądając się dzisiejszym przepychankom "tradsów" z "posoborowym Kościołem modernistycznym". Trochę śmieszy, że tradsi uznają zwierzchnią władzę Papieża, ale gdy ten coś zmienia nie po ich myśli, staje się "błądzącym" Papieżem, po którym koniecznie musi przyjść taki, który wszystko cofnie... i jakoś nie mogą się tego doczekać - a wtedy schizmy, protestantyzmy, kalwinizmy. Ciekaw jestem jak długo wytrzyma w takim rozkroku "Bractwo Piusa X". (Gwoli wyjaśnienia, sympatyzuję z tendencjami ekumenicznymi i od strony teoretycznej szanuję wszystkie nurty chrześcijańskie, a także, w węższym zakresie, inne religie - podkreślając raz jeszcze, od strony teoretycznej, ale nie politycznej).

„Prowincjałki” powinny interesować wąskie grono czytelników zaabsorbowanych teologicznym sporem stosunku łaski bożej z wolną wolą człowieka, i to głównie od strony historycznej. Bez znajomości oryginalnych pism, autorów i fragmentów, które przytacza Pascal, ciężko uczciwie odnieść się do szczegółów, ale nawet pobieżnie orientując się w temacie można przyznać, że nie są przesadzone opinie nazywające „Prowincjałki” paszkwilem.

Tadeusz Boy-Żeleński ponownie zgrabnie wprowadza nas w kontekst w swoim wstępie, a oto fragment, który wyśmienicie pasuje jako podsumowanie:

„Ale kto wie, czy nie najwięcej w tym sporze nie ucierpiała religia. I jej zadały Prowincjałki ranę, mimo najlepszych, najświętszych intencji autora i mimo że skądinąd działanie ich było uzdrawiające. Uczyniły wyłom, którym wróg dostał się do twierdzy i już jej nie opuścił. Pascal pokazał drogę, jak można obrócić w żart subtelności teologiczne, poddać je probierzowi logiki; uprawnił świecki zdrowy rozsądek do rozstrzygania w tych kwestiach. Pisząc w języku francuskim, zaprosił najszerszy ogół na ten festyn. W kilka zaledwie lat po Prowincjałkach powstaje Moliera Świętoszek; ale imć Tartufe kojarzy już rysy jezuityzmu i – jansenizmu, objęte wspólnym szyderstwem. Czy mogło być coś tragiczniejszego dla Pascala, gdyby tego dożył! Nie darmo Wolter rozkoszuje się Prowincjałkami: zrobi z nich użytek, stosując te same metody, ale – do całej teologii. Wyobrażam sobie, że Anatol France z rozkoszą musiał czytywać Prowincjałki”.

----------------------

„Widzisz tedy, mój Ojcze, iż, kiedy Kościół potępia czyjeś pisma, przypuszcza w nich błąd który potępia; wówczas punktem wiary jest, iż ten błąd jest potępiony, ale nie jest punktem wiary, że te pisma zawierają w istocie błąd który Kościół w nich przypuszcza”.

Po wyśmienitych „Myślach” liczyłem na coś bardziej poetyckiego i wzniosłego. Niestety, to tylko propagandowy popis erystyki w sporze jansenistów z jezuitami w okresie łagodzenia stanowiska Kościoła Katolickiego w sprawach: łaski bożej, wolnej woli człowieka, jego upadłej natury i gradacji grzechu. Pascal opowiadał się po skrajnej stronie augustyńskiej predestynacji, i...

Błyskotliwe teksty epistolograficzne na temat zepsucia instytucji kościoła (aktualne właściwie po dziś dzień w wielu kwestiach). Napisane ze swadą i niespotykanym w tym temacie humorem.

Błyskotliwe teksty epistolograficzne na temat zepsucia instytucji kościoła (aktualne właściwie po dziś dzień w wielu kwestiach). Napisane ze swadą i niespotykanym w tym temacie humorem.

Polemiczny utwór Błażeja Pascala, który zabrał głos w ostrym konflikcie pomiędzy jansenistami i jezuitami. Część argumentów przeciwko jezuitom została powtórzona przez papiestwo w momencie kasaty zakonu. Nie zmienia to faktu, że Prowincjałki są paszkwilem, które zostały dowiedzione krótko po wydaniu dzieła. Nawet Wolter, który nigdy nie taił swojej wrogości do kościoła nazwał polemikę Pascala "nieśmiertelnymi kłamstwami".

Polemiczny utwór Błażeja Pascala, który zabrał głos w ostrym konflikcie pomiędzy jansenistami i jezuitami. Część argumentów przeciwko jezuitom została powtórzona przez papiestwo w momencie kasaty zakonu. Nie zmienia to faktu, że Prowincjałki są paszkwilem, które zostały dowiedzione krótko po wydaniu dzieła. Nawet Wolter, który nigdy nie taił swojej wrogości do kościoła...

Blaise Pascal (1623 -62),w i e l k i matematyk i fizyk, w następstwie doświadczonego przezeń w roku 1654 mistycznego przeżycia porzucił działalność naukową, poświęcając się filozofii i teologii. Z tego okresu jego życia pochodzą dwa najbardziej znane dzieła Pascala: "Prowincjałki" (1956 -57) oraz nigdy niedokończone "Myśli".
"Prowincjałki" to utwór polemiczny, bedący wystapieniem autora w konflikcie pmiędzy jansenistami a jezuitami, a w szczególnosci krytyką kazuistycznej koncepcji grzechu.
J a n s e n i z m, powołując się na św. Augustyna, kładł nacisk na zepsucie natury ludzkiej, niezbędność i wystarczający charakter łaski Bożej do przestrzegania przykazań, co zbliżało ją do kalwińskiej teorii predestynacji. Nie mogli tego znieść wszechmocni j e z u i c i - męski papieski zakon apostolski Kościoła katolickiego, założony w 1534 roku przez św. Ignacego Loyolę. Zawsze dyspozycyjny wobec papiestwa. I to postawa jezuitów zadecydowała o potępieniu jansenizmu przez Innocentego X i Klemensa XI.
Staram się pisać w sposób zrozumiały dla k a ż d e g o czytelnika, przeto dygresja nt wspomnianej "kazuistycznej koncepcji grzechu". Wikipedia;
"Kazuistyka stanowiła metodę postępowania obecną w katolicyzmie, rozpowszechnioną przez jezuitów i nazywaną także 'gradacją grzechów'. Kazuiści chcieli wyznaczyć ścisłą granicę pomiędzy grzechem ciężkim a grzechem lekkim, z którego nie trzeba się spowiadać. Z uwagi na częste usprawiedliwianie poszczególnych przypadków i czynienie wyjątków od twardych zasad, kazuistykę nazywa się czasem teologią łatwego chrześcijaństwa, czy szerokich bram raju. W opozycji do kazuistów pozostawali potępieni przez Watykan - janseniści (zjadliwe "Prowincjałki" Pascala). Kazuistyka pozostaje zasadniczo oficjalną nauką Kościoła..".
W 1655 roku przywódca jansenistów Antoni Arnauld poprosił Pascala o napisanie tekstu polemicznego, który przedstawiłby racje jansenistów w sporze z jezuitami.. Filozof zgodził się i opublikował kolejno 18 tekstów utrzymanych w konwencji listów pisanych przez paryżanina do przyjaciela mieszkającego poza stolicą (Listy napisane przez Ludwika de Montalte do przyjaciela-mieszkańca prowincji i do WW.OO. Jezuitów w sprawie nauki o moralności i polityki tych Ojców). Dzieło było drukowane nielegalnie, w tajnej drukarni i bez podania nazwiska autora, najpierw w częściach, a następnie w całości.
Pascal do końca życia utożsamiał się z tezami zawartymi w "Prowincjałkach", mimo ich potępienia przez papieża. Uważał, że odrzucenie koncepcji moralnych tekstu przez papiestwo było dodatkowym dowodem ich słuszności i zepsucia Kościoła katolickiego.
Powstało dzieło wyjątkowe w literaturze francuskiej, wpisujące się w uniwersalne i właściwe każdemu człowiekowi poszukiwanie systemu wartości. Podkreśla się połączenie ironicznego stylu z potęgą wyobraźni (indywidualizacja i wnikliwa charakterystyka przedstawianych jezuitów) i elokwencją. Te zalety utworu uwypuklali już wcześniejsi czytelnicy. Wolter twierdził, że w "Prowincjałkach" odnajduje więcej humoru, niż w farsach Moliera. Jest to pierwsze ponadczasowe arcydzieło francuskiego klasycyzmu.
Czytam wydanie z "wolnych lektur" w tłumaczeniu Tadeusza Boya – Żeleńskiego i poprzedzone jego znakomitym wstępem.
Boy omawiając spory doktrynalne w Kościele dochodzi do fenomenu Pascala, poniekąd amatora:
"..I właśnie ta „niefachowość” Pascala okazała się największą jego siłą. Teolog, od młodu zaprawny w kontrowersjach scholastycznych, znudziłby publiczność i odstraszyłby ją od tej lektury. Pascal obejmuje kwestię jasnym spojrzeniem uczonego, logika i światowca; wyłuskuje ją z gąszczu scholastyki, wyławia to co zasadnicze, wymacuje słabe punkty, obnaża je w sposób uwydatniający słabiznę i przedstawia w sposób jasny i zrozumiały dla każdego oka. Co prawda, dodaje jeden atut, którego nie oczekiwano, a przynajmniej z pewnością nie w tym stopniu: talent, geniusz pisarski, dzięki któremu najsuchszy, najdalszy — zdawałoby się — od życia przedmiot tętni życiem pod jego piórem, zajmuje i bawi. Od pierwszych słów, czytelnik (mówię zwłaszcza o czytelniku z r. 1656) jest wzięty: skoro przeczytał pierwsze słowa, można być pewnym, że doczyta do końca. Ciężki i trudny materiał staje się dostępnym dla każdej inteligencji. Od pierwszej 'Prowincjałki', ten święty człowiek objawia talent urodzonego „felietonisty”. Używa wszelkich sposobów, aby urozmaicić swój temat: dramatyzuje, dialoguje, ironizuje, zręcznie, lekko, dowcipnie. Literatura francuska — a cóż dopiero mówić o teologii! — nie znała takiego ujęcia rzeczy. ..".
Reasumuje zasługi Pascala jednym zdaniem:
"Spojrzał na teologię świeżymi oczyma profana; spojrzał na swą epokę oczyma genialnego człowieka, który ją wyprzedził...."
Pascal kończy „Prowincjałki” receptą szczególnie aktualną dzisiaj w dobie uznania konieczności współegzystencji kreacjonizmu i ewolucjonizmu:
„…..wedle św. Augustyna i św. Tomasza, kiedy nawet Pismo św. nastręcza nam jakiś ustęp, którego najbliższe literalne znaczenie wydaje się w sprzeczności z tym co zmysły albo rozum rozpoznają z łatwością, nie trzeba próbować im przeczyć i poddawać ich tej jawnej myśli Pisma; ale trzeba wykładać Pismo i szukać w nim innego znaczenia, które by się godziło z tą dotykalną prawdą. Ponieważ słowo boże jest nieomylne nawet w faktach, świadectwo zaś zmysłów i rozumu, działających w swoim zakresie, jest również pewne, trzeba aby te dwie prawdy zgadzały się; że zaś Pismo można wykładać w rozmaite sposoby, podczas gdy świadectwo zmysłów jest jedno, należy, w tych przedmiotach, przyjąć jako prawdziwy wykład Pisma św. ten, który zgodny jest z wiernym świadectwem zmysłów. Trzeba, powiada św. Tomasz, I p. q. 68, a. 1, „zważać, wedle św. Augustyna, dwie rzeczy: po pierwsze, iż Pismo św. ma zawsze jakieś znaczenie prawdziwe; po wtóre, iż — ponieważ może mieć różne znaczenia — kiedy się znajdzie takie, które w świetle rozumu jest oczywiście fałszywe, — nie trzeba się upierać że to jest jego znaczenie istotne, ale szukać innego, które by się zgadzało z rozumem”.
Wyjaśnia to na przykładzie ustępu z Genesis, gdzie jest napisane: „Iż Bóg stworzył dwa wielkie świeczniki, słońce i księżyc, i także gwiazdy”; przez co zdawałoby się iż Pismo św. mówi, że księżyc jest większy niż wszystkie gwiazdy. Ale, ponieważ pewnym jest, z nieomylnych demonstracji, że to jest fałsz, nie należy (powiada ów święty) upierać się przy tym dosłownym znaczeniu, ale trzeba szukać innego, zgodnego z tą prawdą faktyczną, a to mówiąc: „Iż słowo »wielki świecznik« określa wielkość światła księżyca jedynie w stosunku do nas, a nie wielkość jego masy samej w sobie”..."

Blaise Pascal (1623 -62),w i e l k i matematyk i fizyk, w następstwie doświadczonego przezeń w roku 1654 mistycznego przeżycia porzucił działalność naukową, poświęcając się filozofii i teologii. Z tego okresu jego życia pochodzą dwa najbardziej znane dzieła Pascala: "Prowincjałki" (1956 -57) oraz nigdy niedokończone "Myśli".
"Prowincjałki" to utwór ...