Są książki, których cały urok niczym eliksir uwalnia się stopniowo dopiero podczas powolnego, niespiesznego czytania. Są książki, które zupełnie nie nadają się do nerwowego, pośpiesznego „łykania”. Są książki, na które należy przeznaczyć kilka, bądź kilkanaście kolejnych wieczorów, poczuć w dłoniach ich ciężkość, świadczącą o solidnej objętości (nieraz przeklinając tę właściwość, poważnie utrudniającą czytanie w łóżku). Są takie książki, które pozwalają nam wypaść z rytmu, zwolnić w biegu, stanąć gdzieś obok dylematu Fromma „mieć czy być”. Są takie książki, za sprawą których zatracamy się w smakowaniu delektowaniu się, by ostatecznie i tak się nimi nie nasycić i zamykając ostatnią stronę w duchu prosić o jeszcze. Są jeszcze takie książki, na szczęście.

Przedstawiam jedną z nich: tom, będący kompilacją dwóch utworów: „Nowolipia” i „Najpiękniejszych lat” Józefa Hena. Autor wraca w nich myślą do wczesnych lat dzieciństwa i z zadziwiającą pieczołowitością opisuje swoje przygody zaczynając od lat najwcześniejszych do pierwszych chwil dorosłości. Przybliża niełatwe stosunki polsko-żydowskie, niezwykle barwnie opowiada o szkolnych perypetiach, pierwszych próbach literackich, wreszcie problemach dnia codziennego. W sposób humorystyczny, nieraz autoironiczny relacjonuje dziecinne psikusy i tarapaty. To proza o przedwojennej Warszawie, jej stylu, zapachu i smaku. To opowieść poruszająca wszystkie struny naszych emocji – od smutku, rozrzewnienia, po radość, złość i gniew. Kolorowa, interesująca, intrygująca, w miarę czytania obiecująca coraz więcej, z każdą kartką odkrywająca się bardziej.

„Nowolipie” to opowieść o codzienności rodziny Henów, wiodącej spokojny żywot w jednej z dzielnic stolicy, nie naznaczonej jeszcze piętnem wojny. Pisarz i główny bohater tej prozy pamiętnikarskiej opowiada o zawiłych koligacjach rodzinnych, wspomina poszczególnych jej członków, którzy wywarli wrażenie na kilkuletnim chłopcu, niewyróżniającym się z pozoru niczym. Ani zręcznością i tężyzną fizyczną (bo w tym prym wiódł brat Hipek, którego niestety historia nie oszczędziła, zginął podczas II wojny światowej) ani zdolnościami do nauki (mały Józek była totalną nogą z przedmiotów matematycznych), może odrobinę fizycznością – magnetyzującym spojrzeniem czarnych oczu (z których nieraz stary Hen naigrawał się i określał przewrotnie epitetami typu:„maślany wzrok”).

„Najpiękniejsze lata” – tytuł iście sarkastyczny to historia Józefa Hena - delikatnego, prawego chłopca, wydartego nagle i boleśnie z bezpiecznej rzeczywistości przez pierwsze bombardowania Warszawy, którego wojenna zawierucha rzuca na nieprzyjazny wschód – na budowę drogi z Lwowa do Kijowa. Pierwsze lata adolescencji są zarazem ostatnimi beztroskimi momentami w jego biografii - musi natychmiast dorosnąć, odbyć niezaplanowaną lekcję życia, która już na trwałe zapisze się w jego pamięci i zaciąży na dalszych poczynaniach.

Literatura wspomnieniowa ma niekwestionowany urok. Przeszukiwanie czeluści swej pamięci, dokopywanie się do faktów, imion, nazwisk, przykrytych hałdami niepamięci, wyławianie niuansów, tworzenie z nich sieci utkanych nitek, które miejscami rwą się i dziurawią. Wspomnienia jak koraliki nanizane na nitkę pamięci. „Nowolipie. Najpiękniejsze lata” to opasły tom literatury przez wielkie L, to wymarzona uczta przyjemnie drażniąca kubki smakowe dla każdego smakosza ekhm.... miłośnika czytania.

Katarzyna Malec