Do lektury tej książki zachęcił mnie fakt, że często powoływał się na nią w swych pracach o muzułmańskim średniowieczu J. Hauziński. Uznałem, że skoro on to czyni, to nawet wyraźnie marksistowski język i marksistowskie postrzeganie historii przez Gafurowa (był szefem Partii w rodzinnym Tadżykistanie) nie są czynnikiem w pełni tę pracę dyskwalifikującym. Tak było rzeczywiście. Mimo iż tytuł oryginału odnosi się do Tadżyków, to tematem książki jest faktycznie Azja Centralna od prehistorii aż po stulecie XVIII. Autor zastosował oczywiście marksistowską periodyzację dziejów (okres wspólnoty rodowej, formacja niewolnicza, feudalizm) oraz sposób wyjaśniania wszystkich zjawisk przy pomocy narastającej walki klasowej. Gdy jednak chwilowo odejdzie od spraw społecznych, to całkiem sensownie wypowiada się na temat historii politycznej, ekonomicznej oraz kulturowej tych obszarów. Cytowani są często Marks, Engels i Lenin, ale Gafurow odwołuje się do bardzo obszernej literatury naukowej, także zachodniej. Z innymi badaczami dyskutuje i nieraz przedstawia własne zdanie, ale widać, że nie jest to tylko licha kompilacja trzech prac radzieckich. Moim zdaniem jest to ujęcie bardzo solidne, które daje dobre pojęcie o tym, czym była (a może nadal jest?) rosyjska/radziecka szkoła iranistyczna. Jak na partyjnego bossa Gafurow pisze całkiem do rzeczy i widać, że naprawdę zna się na swoim temacie. "Dzieje i kultura ludów Azji Centralnej" to zaskakująco dobra pozycja i można ją polecić.

Tomasz Babnis

P.S.
Oczywiście ocena w dół za marksistowską wykładnię dziejów.

Do lektury tej książki zachęcił mnie fakt, że często powoływał się na nią w swych pracach o muzułmańskim średniowieczu J. Hauziński. Uznałem, że skoro on to czyni, to nawet wyraźnie marksistowski język i marksistowskie postrzeganie historii przez Gafurowa (był szefem Partii w rodzinnym Tadżykistanie) nie są czynnikiem w pełni tę pracę dyskwalifikującym. Tak było...