Najnowsze artykuły
- ArtykułyCzytasz książki? To na pewno…, czyli najgorsze stereotypy o czytelnikach i czytaniuEwa Cieślik230
- ArtykułyPodróże, sekrety i refleksje – książki idealne na relaks, czyli majówka z literaturąMarcin Waincetel11
- ArtykułyPisarze patronami nazw ulic. Polscy pisarze i poeci na początekRemigiusz Koziński40
- ArtykułyOgromny dom pełen książek wystawiony na sprzedaż w Anglii. Trzeba za niego zapłacić fortunęAnna Sierant13
Popularne wyszukiwania
Polecamy
Richard Rorty
Źródło: https://www.nytimes.com/2007/06/11/obituaries/11rorty.html
14
6,5/10
Urodzony: 04.10.1931Zmarły: 08.06.2007
Rorty [rọrti] RICHARD, właśc. R. McKay Rorty, ur. 4 X 1931, Nowy Jork, zm. 8 VI 2007, Palo Alto (stan Kalifornia),filozof amerykański;
1981–82 profesor filozofii na uniwersytecie w Princeton, 1982–98 profesor nauk humanist. na uniwersytecie w Wirginii, od 1998 profesor literatury porównawczej Uniw. Stanforda; od 1979 prezes Amer. Tow. Filozoficznego; przedstawiciel postmodernizmu; jego myśl pozostaje w specyficznych związkach z analityczną filozofią języka, hermeneutyką i pragmatyzmem, z ironią i rezerwą odnosił się do tradycyjnych kategorii prawdy, wiedzy, obiektywności, zastępując je swobodną odmianą pragmatyzmu. Rorty w swej koncepcji prawdy zajmował kryt. postawę wobec filozofii eur., której historia stanowi jego zdaniem ciąg następujących po sobie zwrotów, a każdy z nich kończy się klęską; uważał, że obecna filozofia mająca roszczenia do uzasadnienia i naukowości nie ma już przyszłości; dlatego jako „post-filozoficzną” określał on kulturę, w której filozofia nie stawia siebie ponad nauką, sztuką lub religią, ale jest częścią ogólnego kontekstu mowy; dla Rorty’ego filozofia nie ma charakteru konstruktywnego, lecz terapeutyczny. W swej najbardziej znanej pracy Filozofia a zwierciadło natury (1979, wyd. pol. 1994) dokonał dekonstrukcji (dekonstrukcjonizm) epistemologii eur. w imię tezy o przygodności wiedzy, a szerzej — ludzkiej egzystencji. Podważając filoz. uniwersalizm, dążył jednak do podtrzymania dyskursu społ. i odkrywał na nowo znaczenie ironii i solidarności. Inne prace: The Linguistic Turne (1967),Przygodność, ironia, solidarność (1989, wyd. pol. 1996),Konsekwencje pragmatyzmu (1991, wyd. pol. 1998),Interpretacja i nadinterpretacja (1992, wyd. pol. 1996, wspólnie z U. Eco),Truth, Politics and Post-Modernism (1997),Truth and Progress (1998),Philosophy and Social Hope (2000).
1981–82 profesor filozofii na uniwersytecie w Princeton, 1982–98 profesor nauk humanist. na uniwersytecie w Wirginii, od 1998 profesor literatury porównawczej Uniw. Stanforda; od 1979 prezes Amer. Tow. Filozoficznego; przedstawiciel postmodernizmu; jego myśl pozostaje w specyficznych związkach z analityczną filozofią języka, hermeneutyką i pragmatyzmem, z ironią i rezerwą odnosił się do tradycyjnych kategorii prawdy, wiedzy, obiektywności, zastępując je swobodną odmianą pragmatyzmu. Rorty w swej koncepcji prawdy zajmował kryt. postawę wobec filozofii eur., której historia stanowi jego zdaniem ciąg następujących po sobie zwrotów, a każdy z nich kończy się klęską; uważał, że obecna filozofia mająca roszczenia do uzasadnienia i naukowości nie ma już przyszłości; dlatego jako „post-filozoficzną” określał on kulturę, w której filozofia nie stawia siebie ponad nauką, sztuką lub religią, ale jest częścią ogólnego kontekstu mowy; dla Rorty’ego filozofia nie ma charakteru konstruktywnego, lecz terapeutyczny. W swej najbardziej znanej pracy Filozofia a zwierciadło natury (1979, wyd. pol. 1994) dokonał dekonstrukcji (dekonstrukcjonizm) epistemologii eur. w imię tezy o przygodności wiedzy, a szerzej — ludzkiej egzystencji. Podważając filoz. uniwersalizm, dążył jednak do podtrzymania dyskursu społ. i odkrywał na nowo znaczenie ironii i solidarności. Inne prace: The Linguistic Turne (1967),Przygodność, ironia, solidarność (1989, wyd. pol. 1996),Konsekwencje pragmatyzmu (1991, wyd. pol. 1998),Interpretacja i nadinterpretacja (1992, wyd. pol. 1996, wspólnie z U. Eco),Truth, Politics and Post-Modernism (1997),Truth and Progress (1998),Philosophy and Social Hope (2000).
6,5/10średnia ocena książek autora
350 przeczytało książki autora
702 chce przeczytać książki autora
8fanów autora
Zostań fanem autoraSprawdź, czy Twoi znajomi też czytają książki autora - dołącz do nas
Książki i czasopisma
- Wszystkie
- Książki
- Czasopisma
Interpretacja i nadinterpretacja
Umberto Eco, Richard Rorty
6,6 z 145 ocen
516 czytelników 7 opinii
2008
Achieving Our Country: Leftist Thought in Twentieth-Century America
Richard Rorty
6,0 z 1 ocen
1 czytelnik 0 opinii
1999
Konsekwencje pragmatyzmu. Eseje z lat 1972-1980
Richard Rorty
8,0 z 1 ocen
13 czytelników 1 opinia
1998
Między pragmatyzmem a postmodernizmem
Richard Rorty, Andrzej Szahaj
3,8 z 4 ocen
17 czytelników 0 opinii
1995
Literatura na świecie nr 5/1991 (238)
Bohdan Zadura, Richard Rorty
0,0 z ocen
5 czytelników 0 opinii
1991
Najnowsze opinie o książkach autora
Habermas, Rorty, Kołakowski: Stan filozofii współczesnej Leszek Kołakowski
4,9
Richard Rorty, Relatywizm: odnajdywanie i tworzenie, [w:] Habermas, Rorty, Kołakowski: stan filozofii współczesnej, tł. i oprac. Józef Niżnik, Warszawa 1996, s. 49-69.
Termin „relatywista" odnosi się do tych filozofów, którzy zgadzają się z Nietzschem, co do tego, że prawda jest wolą panowania nad różnorodnością wrażeń. Relatywistami są również filozofowie zgadzającym się z Wiliamem Jamesem, że „prawdziwe jest to, co czyni nasze przekonania użytecznymi"[1] i Thomasa Kuhnem, że nauki nie należy pojmować jako dążenia do wiernego odzwierciedlenia świata takim, jakim jest on sam w sobie. Relatywiści nie godzą się na rozróżnienie między sposobem, w jaki rzeczy istnieją w sobie oraz relacjami, w jakich pozostają do innych rzeczy, a zwłaszcza do ludzkich potrzeb i interesów.
Rorty zalicza się do relatywistów; stwierdza, że tacy filozofowie muszą porzucić filozoficzne ambicje znalezienia czegoś stabilnego, co mogłoby być kryterium do osądzania przemijających wytworów naszych zmiennych potrzeb i zainteresowań. Musimy zrezygnować o wszelkich przekonaniach oceniających. Odrzucenie wzorców łączy postnietzscheańską tradycję w filozofii z tradycją pragmatyczną w filozofii amerykańskiej, której jednym z twórców jest John Dewey, nazywany często relatywistą. Pragmatyści do nazwania swoich stanowisk używają terminologii negatywnej (np. neoplatonizm). Są jednak przeciwnikami używania slogamów, ponieważ nie wnoszą nic nowego i nie są odzwierciedleniem prawdy. Przeciwnicy relatywistów prawdy naukowe i moralne opisują jako „obiektywne", co ma oznaczać, że istnieją transcendentnie, oczekując na rozpoznanie przez ludzi.
Relatywiści nazywani są również „subiektywistami" albo „społecznymi konstruktywistami"; przeciwnicy zarzucają im subiektywizm poznania. Stwierdzenie to jest niebezpieczne dla pragmatywistów. Nie mogą oni przyznać się do obiektywizmu subiektywnego poznania, bo znaleźliby się we wewnętrznej sprzeczności. Jeśli stwierdzą, że fakt subiektywizmu prawdy jest ich wynalazkiem będą potraktowani niepoważnie. Aby bronić swojego stanowiska, muszą odrzucić słownik używany przez przeciwników, co sprowadza się do odrzucenia platonizmu i metafizyki.
Przeciwnicy pragmatystów uważają, że bycie racjonalnym to trzymanie się słownika odziedziczonego po Platonie i Arystotelesie. Odrzucają stwierdzenia określające ich jako irracjonalistów, ponieważ oskarżenia przeciwników zawierają stwierdzenia, których oni nie przyjmują. Do pragmatystów zaliczają się:
-pierwsza tradycja: Heidegger, Sartre, Gadamer, Derrida i Foucault;
-druga tradycja: James, Dewey, Kuhn, Quine, Putnam, Davidson.
Obie tradycje próbowały podważyć kantowskie i heglowskie rozróżnienie przedmiotu i podmiotu, kategorie stworzone w celu sformułowania ich problematyki i greckie pojęcia dostarczające ram dla myśli Kartezjusza. Obie tradycje pragmatystów łączyła podejrzliwość wobec tych samych pojęć greckich.
Różnią się źródłami:
-Tradycja europejska wiele zawdzięcza Darwinowi, za pośrednictwem Nietschego i Marksa. Filozofowie europejscy często odróżniali to, co należy do filozofii i co do empirii; potępiali filozofię anglosaską, ponieważ ona zajmuje się naturalizmem, empiryzmem, redukcjonizmem. Amerykańska tradycja natomiast dąży do przełamania granic między filozofią, nauka i polityką. Rorty uważa, że amerykanie są bardziej spójni w tych kwestiach niż Europejczycy. Amerykanie uświadomili sobie, że żadna z tych tradycji nie była dostatecznie naturalistyczna; odkryli niemożliwość odrzucenia greckiego słownika przy dalszym filozofowaniu, bo to on był podstawą filozofii. „Gdy odchodzą platońskie dualizmy, podział na filozofię i resztę kultury jest zagrożony"[2].
-Europejczycy proponowali, aby filozofowie stosowali postniezschańską „metodę", dlatego wczesny Heidegger i Sartre mówią o „ontologii fenomenologicznej, późny Heidegger o tajemniczym i wspaniałym „myśleniu", Gadamer o „hermeneutyce", a Foucault o „archeologii wiedzy" i „genealogii". Amerykanie niewiele uwagi poświęcali takim metodologicznym deklaracjom. Dewey postulował wprowadzenie do filozofii metody naukowej, ale nigdy jej nie wyjaśnił. Quine, Putman, Davidson nazywani są filozofami analitycznymi, ale żaden nie uważa, aby używał „analizy pojęciowej" czy jakiejkolwiek innej. „Postpozytywistyczna" wersja, której są twórcami, jest wolna od jakiejkolwiek metody. Nie uważają, że filozofowie powinni myśleć inaczej niż fizycy czy politycy. Ich zdaniem (za Kuhnem) nauka, jak i polityka, są rozwiązywaniem problemów, które w filozofii często stwarzane są sztucznie i mogą zostać zniesione przy zastosowaniu innego słownika niż tego, który stosuje tradycja filozoficzna.
Pragmatyści proponują rozróżnienie rzeczy na to, co mniej lub bardziej użyteczne. Pojęcia te mają zastąpić pojęcia pozornego i rzeczywistego. Pragmatyści chcą zerwać z obrazem „trzymającym w niewoli", czyli z kartezjańsko-locke'owskim pojęciem umysłu dążącym do kontaktu z rzeczywistością poza nim. Narzędzie jakim jest język pozwala dążyć do ulepszania rzeczywistości, aby cieszyć się przyjemnościami i unikać bólu. Narzędzia nie prowadzą do utraty kontaktu z rzeczywistością. „Traktowanie używania słów jako stosowanie narzędzi w celu poradzenia sobie w swoim środowisku, a nie próbę oddania wewnętrznej natury tego środowiska , jest wyrazem odrzucenia pytania, czy istoty ludzkie pozostają w kontakcie z rzeczywistością, pytania zadawanego przez epistemologicznego sceptyka"[3]. Aby porzucić darwinowskie myślenie musimy przestać postrzegać słowa jako reprezentacje i „zacząć je pojmować jako węzły w sieci przyczynowości spajającej organizm ze swoim środowiskim[4]"[5].
Daniel Dennett (amerykański filozof umysłu) stwierdził, że jedynie obraz kartezjańskiego teatru skłania nas do myślenia, że istnieje wielki problem naukowy lub filozoficzny dotyczący istoty czy też pochodzenia świadomości.
Przypisywanie przekonań i pragnień istotom nieposługującym się językiem jest dla pragmatystów metaforą. Według Pierce'a przypisanie komuś przekonań jest wskazaniem skłonności zachowywania takiego jak nasze. Ludzie przekonania są podobne do oprogramowania komputerowego; nie ważna jest zgodność programu z rzeczywistością, ale jego celowość. Ważne jest to czy pociągają one gotowość do działania, mającemu najlepiej posłużyć zaspokojeniu naszych pragnień. Prawdziwe przekonanie to takie, które jest najlepszym rozwiązaniem w danej sytuacji. Prawda nie może być celem badania; ma służyć koordynacji działania. Dla pragmatystów nie ma różnicy między naukami przyrodniczymi a społecznymi, polityka, filozofią, literaturą. Wszystko to obejmuje uczynienie życia łatwiejszym.
Traktowanie przekonań jako gotowość do działania, a słów jako narzędzia powoduje, że pytanie o prawdziwość, zgodność ze światem traci sens. Używanie słów w określonym ustalonym kontekście służy naszym celom. Putman zauważył, że elementy tego, co nazywamy „językiem" albo „umysłem" przenikają głęboko w rzeczywistość, że sam pomysł przedstawienia ludzi, jako przyporządkowujących niezależny świat językowi jest niemożliwe. Pragmatyści uważają, że wybór moralny to kompromis między konkurencyjnymi koncepcjami tego, co dobre, a nie wyborem między tym, co absolutnie słuszne i tym, co absolutnie niesłuszne. Pragmatyści uważają, że nie ma wyborów między dobrem i złem. Zdaniem Dewey'a każde zło to po prostu jedno z odrzuconych dóbr. James uważał, że mamy prawo zaspokajać wszystkie swoje potrzeby; nie możemy tego zrobić kiedy wchodzi ona w konflikt z inną ludzka potrzebą. Walka o moralność nie ma sensu w przypadku, kiedy każdy wybór zła jest wyborem mniejszego dobra.
Dla pragmatystów to, co ich przeciwnicy nazywają niezmiennymi zasadami moralnymi jest skrótem określającym zwyczaje przodków podziwianych przez nas. Tak na przykład chrześcijańska doktryna o równości i braterstwie odzwierciedla się w imperatywie kategorycznym Kanta i poglądach Milla wyrażonych w sposób świecki (różnice między ludźmi nie powinny nam przeszkadzać w próbach postępowania wobec innych tak jakbyśmy chcieli, aby postępowano wobec nas). Hegel uważał, że zasady moralne były użyteczne jedynie na tyle, na ile oddawały w skrócie historyczny rozwój określonego społeczeństwa
[1] s. 49.
[2] s. 54.
[3] s. 57.
[4] błąd w druku; powinno być: „środowiskiem"
[5] s. 58.
Achieving Our Country: Leftist Thought in Twentieth-Century America Richard Rorty
6,0
Czasami lubię sobie poczytać humanistyczne "pitolenie o Chopinie". Książki w stylu "przeczytałem x książek, wyciągnąłem takie oto wnioski". Wnioski które obali kolejny humanista, który przeczytał y książek, gdzie y > x. Taka to już "nauka", gdzie mówią ci co masz czytać i co masz myśleć o tym co przeczytałeś.
Książka pewnie wzbudzi zachwyt w każdym kto uwielbia moc cytatów i popisywanie się oczytaniem. Większa część tak wygląda. Ale jest też trochę przemyśleń, a nawet kilka trafnych. Pozycja krótka, ale w sumie można by z niej zrobić góra pięć stron treści.
Warto jednak przeczytać chociażby po to, żeby się dowiedzieć, że są jeszcze lewicowcy, którzy widzą słabość lewicy. Autor widzi to doskonale, chociaż sam też nie ma pomysłu jak to rozwiązać. Chyba, że ktoś przyjmuje ogólne rady typu potrzebujemy tego i tamtego, bez pomysłu jak to osiągnąć, ani nawet czym to dokładnie jest, jako rozwiązania. Niemniej jest to trafna analiza lewicy, która miota się bez celu i nie ma nic do zaoferowania ludziom, którzy myślą logicznie. Dlatego właśnie skrajna prawica, która jest obrzydliwa światopoglądowo, ale ma przynajmniej jakiś pomysł na ekonomię, wygrywa z lewicą, która chce dać wszystkim po równo, tylko nie ma pomysłu z czego.