Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W małym miasteczku na Ukrainie żyła w zgodzie i wzajemnym szacunku wielonarodowa społeczność złożona z Ukraińców, Rosjan, Białorusinów, Niemców, a przede wszystkim dużej grupy Żydów. Mieszkała tam również ogólnie poważana Polka, zubożała arystokratka, która za caratu prowadziła miejscowy hotelik, a po rewolucji bolszewickiej pracowała w zakładach żywienia zbiorowego. Losy mieszkańców miasteczka ukazane zostały na tle wielkich wydarzeń historyczno-politycznych, które zmieniły warunki, styl życia i świadomość tych ludzi. Powieść jest sagą rodzinną Iwanowskich i Rachlenków, obejmuje lata 1910-1942 i składa się z dwóch części. Pierwsza to historia życia wielopokoleniowej żydowskiej rodziny, druga - jej męczeństwa i śmierci. A całej historii daje początek wielka, niezwykła miłość, która połączyła Rachelę Rachlenko i Jakowa Iwanowskiego. O losach rodziny, jej sąsiadów i pozostałych mieszkańców miasteczka, opowiada jeden z synów tej pary, Borys Jakowlewicz Iwanowski. Anatolija Rybakowa kojarzyłam do niedawna głównie z głośną powieścią „Dzieci Arbatu”, która przyniosła mu międzynarodowy rozgłos i sławę. To ją zamierzałam przeczytać w nadchodzącym czasie. Ale moją uwagę zwrócił „Ciężki piasek”, więc książkę otworzyłam… po czym przepadłam na dwie doby, śpiąc zaledwie po kilka godzin i sięgając po nią od razu po przebudzeniu. Bardzo poruszyła mnie ta historia, bo jest opowiedziana w sposób porywający i niezwykle szlachetny, a część poświęcona zagładzie Żydów szarpie duszę i serce. Kto chciałby sięgnąć po tę książkę, powinien mieć na uwadze, że Rybakow nie szczędzi czytelnikowi opisów bezprzykładnego bestialstwa i okrucieństwa hitlerowców. Można zarzucić Rybakowowi, że opisując dzieje rodziny Rachlenków i Iwanowskich, ledwo prześliznął się po sprokurowanym przez bolszewików wielkim głodzie, który kosztował życie kilka milionów Ukraińców, a o stalinowskich czystkach z lat trzydziestych nie wspomniał w ogóle. Tak zdecydował. Może nie mógł inaczej, a może chciał skupić się przede wszystkim na tragedii spowodowanej nie przez czerwonych, a przez brunatnych oprawców, którzy postawili sobie za cel „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”.