Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Nie ma co ukrywać, opowiadania Fiałkowskiego zauważalnie się starzeją. Zbyt mocno koncentrowały się na technicznych detalach, na wszystkich tych lampach i blokach pamięci, które miały być naszę przyszłością, a które dziś brzmią co najwyżej śmiesznie. Denerwuje też klasyczna w polskiej SF lat PRL-u maniera trójliterowych, sztucznych imion: Kew, Tor, Zoo (!) czy Woe. A jednak mimo to prozę Fiałkowskiego czyta się z przyjemnością. Jest lekko napisana, ma sympatycznych, przyzwoicie odmalowanych bohaterów, a realia - mimo że archaiczne i wyczuwalnie naiwne - dają specyficzny klimat beztroski, wynikający z żywionego jeszcze wówczas wśród wielu naukowców przekonania, że dzięki technologii nastąpi niedługo wiek rozumu. Wiek, w którym uda się pokonać wszelkie bolączki trapiące świat. A potem przychodz pandemia i mówi "sprawdzam". W książeczce znalazły się cztery opowiadania, wszystkie już wcześniej - i zresztą później też - drukowane, więc żeby się z nimi zapoznać, nie trzeba koniecznie sięgać po ten zbiorek. Tytułowy "Cerebroskop" opowiada o wynalazku mechanicznego egzaminatora. W teorii maszyna jest świetna, pozwala bowiem na rzeczywiste przetestowanie potencjału ucznia (sprawdzianowi podlega nie tyle sama wiedza, ile umiejętność jej wyłożenia),w praktyce jednak gubi się gdzieś pierwiastek ludzki, przez co wyniki wychodzą mocno zafałszowane. Fiałkowski tradycyjnie podchodzi z humorem do problemu jasnych i ciemnych stron technicyzacji życia, aczkolwiek dzisiaj opowiadanie mocno już trąci myszką. Znacznie lepiej wypadają "Wróble galaktyki", mające uświadomić czytelnikowi naszą nieistotność w przestrzeni kosmicznej, a także "Strażnik", będący w zasadzie humoreską z lekkim przytykiem do zimnej wojny. Puenta w tym opowiadaniu jest wyjątkowo zgrabna i wymowna. Natomiast "Szansa śmierci", najobszerniejsza w zbiorze, jest zarazem najsłabsza. Mimo że autor zastanawia się, gdzie przebiega granica między maszyną a istotą żywą (w tym wypadku chodzi o sztuczną, samodzielnie myślącą kopię czyjegoś umysłu),wnioski prezentuje w dość naiwnej formie, kłującej w oczy naciąganą psychologią postaci i serwującą takie sobie dialogi. Dla nutki nostalgii - albo dla sprawdzenia, jak się pisało w PRL fantastykę - warto więc sięgnąć po "Cerebroskop", ale lepiej sobie zbyt wiele po nim nie obiecywać.