Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Po moim pierwszym udanym spotkaniu z poezją Mateusza Żaboklickiego („Nucić”),teraz wybraliśmy się wspólnie na wakacje. „Letnisko” to książka, którą można czytać nie tylko w lipcu, choć właśnie – w warstwie podstawowej – sporo dzieje się tu podczas urlopu. „Letnisko” ma sporo atrakcji do zaoferowania. Ma Żaboklicki swoją charakterystyczną frazę. Zrezygnował ze znaków interpunkcyjnych, wprowadził przerzutnię, poszerzył możliwości odczytywania. Ale to właściwie tylko połowa prawdy. Bo teksty właściwe tworzy zbiór niemal trzydziestu tetrastychów, pisanych trzynastozgłoskowcem (a kto poszuka, to może i średniówkę znajdzie)! Jestem bardzo poruszona taka formą, bo nie dość, że to rzadko już spotykany model pisania, ale jaki on narzuca rygor! To już trzeba naprawdę sobie pogłówkować, by wszystko się w sobie spójnie zawarło. Mnie się te krótkie wiersze kojarzą z albumem ze zdjęciami – utrwalamy swoje ważne momenty z wakacji i krótko je podpisujemy (dziś pewnie częściej w mediach społecznościowych niż w tradycyjnych albumach). Może to też coś na kształt pocztówki wysyłanej bliskim z wyjazdów. Dużą uwagę zwracają już same tytuły utworów – ujawnia się tu po raz pierwszy humor autora. Sensy tych tytułów odnajdziemy dopiero po lekturze wierszy. Zatem do rzeczy. „Letnisko”. Lipiec, „jest takie miejsce że już wiesz że jedziesz”, więc jedziemy. Co robi podmiot na wczasach? „W największym upale” mężczyzna „zrobi zbije piaskownicę”. To pracowite lato, trzeba „obrobić” pewne rzeczy, a wypoczynek jest tylko pozorny. Jeśli podmiot sam nie wykonuje jakichś czynności, to podgląda jak robi to m.in. „bardziej żwawy” teść. Tu się nieustannie coś dzieje. Dlatego relaks jest tu tylko być może w sferze przestrzeni – wyrwanie się z codziennego kieratu na linii praca – dom, przeniesienie się w zupełnie inne krajobrazy. No i sama praca jest tu całkiem inna – tu robi się rzeczy, które służą życiu i przyjemności. Znakomite miniatury tworzy Żaboklicki! Doceniam tę kunsztowną formę i konsekwencję autora. Poeta udowadnia, że trzynastozgłoskowiec nie jest nudny! Ani też przypisany tylko sztuce wysokiej, w której opowiada się o chwalebnych czynach. Ta klasyczna forma pokazuje również, że jest bardzo bliska codzienności! Genialne są te czterowersy! Na pierwszy rzut oka mamy do czynienia z pewnymi wyznaniami lub opisem, relacją podmiotu, ale Żaboklicki pisze tak, że poetyckie obrazy rozrastają się natychmiast, w momencie czytania. Stawiają przed nami pytania, my sobie odpowiadamy, bo przecież to są sprawy nas wszystkich. Dlatego też doskonale potrafimy sobie wyobrazić te scenki, to "tu i teraz" w wierszu. „głowa (przez okno)” żwawszy ode mnie ojciec mojej żony grabi liście myślę za oknem jest lipiec dlaczego grabi? nie jestem pewien od jednej do drugiej framugi głowa tylko tak żwawo tak żwawo Widzimy to wszyscy, prawda? I zaraz refleksja podmiotu staje się naszą własną. I zaczyna nas uwierać jakaś kwestia i chodzi za nami to „dlaczego grabi”. I takie są te wiersze właśnie! Zachwyca mnie też gra wieloznacznością, żartobliwe „przekomarzanie się” z polszczyzną, np. przekładanie wyrażeń językowych na dynamiczny obraz, materializowanie abstrakcji, jak choćby: „ma tyle fachów w ręku że pewnie mu ciężko / tak spać żeby to wszystko mu z rąk nie wypadło” Wiersze Żaboklickiego odbijają to, co w jakimś sensie jest nam bliskie. To nie jest hermetyczna poezja dla wtajemniczonych – tu każdy czytelnik znajdzie swój punkt styczny z doświadczeniami podmiotu. Czujemy te opisy, ba, przenosimy się na letnisko i aktywnie uczestniczymy w tym poetyckim wywczasie. Robi razem obchód po ogrodzie, wkraczamy w zwodniczy las, podzielamy emocje, uśmiechamy się przy pewnych sytuacjach. Jest jeszcze ta warstwa „podskórna” – to właśnie zachwycająca forma, to świetne wprowadzenie do wiersza, delikatne napięcie poetyckie, ciekawe spostrzeżenia, gra rekwizytami i zachwycające puenty. Tu jeden (tak krótki!) wiersz można czytać na kilka sposobów – to czytelnik decyduje jak połączy słowa, co z nich wydobędzie. Czy zadowoli się poetycką widokówką czy zechce przejść się po tej lirycznej przestrzeni i pozwiedzać między słowami. Żaboklicki (świadomie lub nie) buduje więź z czytelnikiem, np. poprzez przedmioty codziennego użytku, które stają się jakimiś wymownymi znakami (m.in. budzą sentyment),jak choćby „głowa pieska zza tylnej szyby", ale też poprzez tożsame lęki, radości lub niepewności, jak np. „kiedy dzik nas zaskoczy nie wiem co się robi”. Na pierwszy rzut oka miniatury Mateusza Żaboklickiego opisują konkretne, dzieją się właśnie w tej chwili, zdarzenia dotyczące konkretnych osób. Jednak przy głębszej analizie dostrzeżemy, że to „tu i teraz” jest tak naprawdę konstruktem bardzo uniwersalnym, bo może dziać się wszędzie i zawsze. No i każdemu. A jak ktoś lubi doszukiwać się tego najgłębszego dna i dostrzegać metaforyczny obraz nawet tam, gdzie może go nie być, to autor dopuszcza i taką możliwość. Weźmy taki wiersz – „azymut (na ślady)” To być może konkretne wspomnienie, a może tylko poetycka kreacja. Opowieść o słabej orientacji w terenie, albo o przypadkowym zagubieniu się w lesie. Ale kto nam zabroni zobaczyć w tej krótkiej opowiastce metaforę człowieczego losu? Ludzi dojrzałych, ale nieco niepewnych w tym dzisiejszym świecie? Bierzcie i korzystajcie z „Letniska” ile wlezie!